فلج مغزی یا CP (Cerebral Palsy) گروهی از اختلالات سیستم عصبی است که باعث مشکلات هماهنگی عضلات و سایر مشکلات حرکتی می شود. این بیماری ممکن است در اثر آسیب یا عفونت در دوران بارداری یا در حین یا بعد از تولد ایجاد شود. همچنین ممکن است نتیجه جهش های ژنتیکی باشد و یا به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی یا اسیب‌های وارده بر مغز در مراحل اولیه تکامل ایجاد می‌گردند. علائم اغلب در اولین سالهای زندگی کودک ظاهر می شوند.
هیچ بیماری شناخته شده ای با عنوان CP دیررس وجود ندارد. شما نمی توانید در بزرگسالی به این بیماری دچار شوید. به علاوه، فلج مغزی غیر پیشرونده است. این بدان معنی است که در طول زندگی فرد بدتر نمی شود. با این حال ، به عنوان فردی که سال هاست با فلج مغزی زندگی می کند ، این شرایط می تواند چالش ها و مشکلات جدیدی ایجاد کند.
برخی افراد دچار فلج مغزی یا سی پی فقط نقص حرکتی دارند و اختلال دیگری ندارند ولی در سایر بیماران علایم احتمالی همراه این اختلالات، مشکلات یادگیری، شنیدن، دیدن و تشنج است. وضعیت هوش بسته به محل آسیب متغیر است و بعضی از این کودکان از نظر هوشی با استعدادند.
علائم ناشی از این عارضه طی دوران نوزادی یا پیش دبستانی ظاهر می شود. به طور کلی فلج مغزی باعث اختلال در حرکت همراه با واکنش های غیر طبیعی، حرکات غیرارادی، راه رفتن ناپایدار و… می شود. افرادی که دچار این عارضه هستند، ممکن است مشکلاتی را هنگام بلع داشته باشند. همچنین تعادلی در عضلات چشم ندارند، به طوری که نمی توانند روی یک شی متمرکز شوند.
همچنین ممکن است به دلیل سفتی عضلات، دامنه حرکتی در مفاصل مختلف بدن نیز کاهش یابد. علت این عارضه می تواند تاثیرات متفاوتی بر آن داشته باشد. به طور مثال برخی از افراد مبتلا به فلج مغزی می توانند راه بروند، در حالی که بعضی از آنها نیاز به کمک دارند. همچنین برخی دیگر دچار ناتوانی ذهنی هستند. مشکلاتی از جمله بیماری صرع، نابینایی یا ناشنوایی ممکن است ناشی از این بیماری ایجاد شود.
بیشتر بدانیم: آناتومی مغز
فهرست مطالب
فلج مغزی چه انواعی دارد؟
عوارض فلج مغزی را به چند روش می‌توان طبقه‌بندی کرد. در بیشتر مواقع طبقه‌بندی براساس تعداد اندام‌های درگیر و یا براساس اختلال حرکتی و نوع مشکلات ناشی از آسیب مغزی انجام میشود. در اینجا به شرح این دو نوع تقسیم‌بندی می‌پردازیم:
الف. تقسیم‌بندی فلج مغزی براساس تعداد اندام‌های درگیر
کوادی پلژی
هر چهار اندام کودک، درگیر است.
دای پلژی
هر چهار اندام کودک درگیر است اما درگیری پاها(اندام‌های تحتانی) شدیدتر از دست‌هاست.
همی پلژی
یک طرف بدن درگیر است. معمولا دست بیشتر از پا درگیر است.
تری پلژی
سه اندام کودک درگیر است معمولا دو دست و یک پا.
منو پلژی
فقط یک عضو کودک درگیر است معمولا یک دست.
ب. تقسیم‌بندی براساس اختلال حرکتی
فلج مغزی اسپاستیک Spastic
رایج ترین نوع فلج مغزی همین گونه است. تقریبا ۸۰ درصد مبتلایان به فلج مغزی، از این گونه رنج می‌برند. فلج مغزی اسپاستیک باعث سفتی عضلات و واکنش‌های اغراق‌آمیز میشود و راه‌رفتن را دشوار می‌کند.
بیشتر کسانی که به نوع اسپاستیک بیماری CP مبتلا هستند، نمی‌توانند به‌شکل طبیعی راه بروند؛ مثلا هنگام راه‌رفتن پاهای‌شان حرکات قیچی‌مانند دارد یا زانوهای‌شان روی هم می‌افتند. ضعف عضلانی و فلج‌شدن بدن از دیگر نشانه‌های آن هستند. نشانه‌های این گونۀ بیماری یا در کل بدن پدیدار می‌شوند یا صرفا سمت چپ یا راست بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
فلج آتتوئید Athetoid
به این نوع از فلج مغزی دیسکینتیک Dyskinetic هم میگویند. بیست درصد بیماران مبتلا به فلج مغزی از این دسته اند که به علت آسیب به قسمت هایی در عمق مغز به نام عقده های قاعده مغز بوجود میاید. مشخصه این نوع از بیماری حرکات غیر ارادی و مکرر است که وقتی بچه میخواهد کار خاصی را انجام دهد بیشتر میشود. مثلا در موقع راه رفتن یا وقتی میخواهد چیزی را بگیرد یا وقتی میخواهد حرف بزند این حرکات غیر ارادی شدت میگیرند.
فلج آتاکسیک Ataxic
این نوع از فلج مغزی کمتر از انواع دیگر دیده میشود و محل ضایعه در مخچه است. مشکل اصلی بیماران در این نوع، حفظ تعادل است. هماهنگی بین حرکات اندام ها خوب نیست. راه رفتن ناپایدار است و انجام دادن حرکات ظریف که نیاز به هماهنگی زیاد بین حرکات عضلات دارد ( مثلاً قلم به دست گرفتن یا بستن دکمه پیراهن) مشکل میشود. در این نوع از بیماری معمولا هوش بچه طبیعی است
فلج مغزی هیپوتونیک Hypotonic
CP هیپوتونیک باعث کاهش تن ماهیچه ها و شل شدن بیش از حد آنها می شود. دست ها و پاها به راحتی حرکت می کنند و نرم و سست به نظر می آیند مانند یک عروسک پارچه ای. نوزادان مبتلا به این نوع CP کنترل کمی روی سر خود دارند و ممکن است در تنفس مشکل داشته باشند. با بالا رفتن سن ، ممکن است نتوانند مستقیماً بنشینند به خاطر ضعف در عضلات. همچنین ممکن است مشکل در صحبت کردن ، رفلکس ضعیف و ناهنجاری های راه رفتن داشته باشند.
بیشتر بدانیم: اختلال مغزی چیست؟
علائم فلج مغزی چیست؟
غیر از موارد بالا، مشکلات حرکتی و هماهنگی بدنی مرتبط با فلج مغزی عبارتند از:
- تفاوت در تونوس عضلانی، مانند سفتی یا شلی بیش از حد عضلات
- عضلات سفت و رفلکس‌های اغراق‌آمیز یا اسپاستیسیتی
- عضلات سفت با رفلکس‌های نرمال یا رژیدیتی
- نبود تعادل و هماهنگی عضلانی یا آتاکسی
- لرزش یا حرکات غیرارادی
- حرکات کند و پیچشی
- تأخیر در رسیدن به نقاط عطف مهارت‌های حرکتی، مانند بالا بردن خود با تکیه به دست‌ها، نشستن یا خزیدن
- ترجیح یک طرف بدن، مانند برداشتن با یک دست یا کشیدن یکی از پاها هنگام خزیدن
- دشواری در راه رفتن، مانند راه رفتن روی انگشتان پا، راه رفتن با زانوی خمیده، راه رفتن قیچی‌مانند با زانوهای متفاطع، راه رفتن گشاد، یعنی با پاهای دور از هم یا راه رفتن نامتقارن
- آبریزش بیش از حد دهان یا مشکلات بلع
- مشکل در مکیدن یا غذا خوردن
- تأخیر در رشد گفتاری یا مشکل در صحبت کردن
- مشکلات یادگیری
- دشواری در مهارت‌های حرکتی ظریف، مانند بستن دکمه‌های لباس یا برداشتن وسایل غذاخوری
- تشنج
علائم اولیه فلج مغزی
علائم فلج مغزی بسیار متغیر هستند چون انواع مختلفی از سطوح عدم توانایی وجود دارد. مهم ترین علائمی که نشان دهد یک کودک CP دارد تاخیر حرکتی مثل غلت زدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن است. در اینجا به چند مورد دیگر اشاره می کنیم. باید بگوییم که گاهی برخی بچه ها بدون CP هم این علائم را دارند:
در بچه های کمتر از شش ماه
- وقتی به پشت خوابیده و از روی زمین بلندش می‌کنید سرش به عقب می افتد.
- شق بودن و سفتی بدن.
- سست و شل بودن زیاد.
- وقتی او را به حالت گهواره ای بغل می کنید به نظر می رسد پشتش و گردنش را زیاد کش می دهد و مدام بدنش را جوری می کند انگار میخواهد از بغل شما فرار کند.
- وقتی بلندش می‌کنید پاهایش سفت می شوند و حالتی ضربدری یا قیچی پیدا میکنند.
در بچه های بیشتر از ۶ ماه
- به هیچ جهت غلت نمی خورد.
- دستانش را به هم نمی رساند.
- نمی تواند دستانش را به دهانش برساند.
- فقط یکی از دستانش را به سمت دست دیگر می برد و دست دیگر را مشت می کند.
در بچه های بیشتر از ۱۰ ماه
- با حالتی کج و متمایل به یک طرف سینه خیز می رود. و فقط از یکی از دست‌ها یا پاهایش برای جلو رفتن استفاده می کند. و دست و پای دیگرش را روی زمین می کشد.
- با باسن به سرعت به اطراف لیز می‌خورد روی زانوانش میجهد اما چهار دست و پا نمی رود.
بیشتر بدانیم: سرگیجه و عدم تعادل
۷ علت شایع فلج مغزی یا سی پی
۱- عفونت های دوران بارداری
این عفونت ها بخصوص در چند هفته اول بارداری می تواند باعث فلج مغزی (سی پی) کودکان بشود. برخی از عفونت های شایع که می تواند منجر به سی پی کودکان شود عبارتند از:
- سرخجه
- آبله مرغان
- توکسوپلاسموز (عفونت انگلی موجود در مواد غذایی آلوده، خاک و مدفوع گربه)
- سفلیس (عفونت باکتریایی مقاربتی) و …
۲– زردی شدید بدون درمان
زردی را می توان از طریق زرد شدن پوست و یا چشمان نوزاد تشخیص داد. زردی بالا بدلیل افزایش بیلی روبین در سطح خون بوقوع می پیوندد. در حالت طبیعی کبد بیلی روبین اضافه را جذب می کند. در نوزادان هنوز کبد آمادگی جذب کامل آن را ندارد. اگر زردی بالا درمان نشود می تواند منجر به آسیب مغزی کودک و سی پی شود.
۳- نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد
در حین تولد نوزاد، اشتباهات پزشک و تیم پرستار می تواند منجر به خفگی و نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد شود. جداسازی زودرس جفت، رحم پاره شده در طول زایمان یا طناب بند ناف، به طریقی که جریان خون را محدود بکند، می تواند باعث محرومیت از اکسیژن مغز شود. همچنین بعدا نرسیدن اکسیژن به مغز کودک به هر دلیل (مانند غرق شدن و.. ) می تواند از علل سی پی کودکان باشد.
۴- ضربه مغزی:
صدمات و ضربات مغز در حین تولد و یا در طول یکسال اول تولد می تواند سبب فلج مغزی شود. این صدمات می تواند بر اثر برخورد شی و یا تصادفات اتفاق بیفتد.
۵- خونریزی مغزی قبل از تولد:
خونریزی مغزی قبل از تولد بدلیل پاره شدن یک رگ خونی ، می تواند باعث آسیب جدی به مراکز کنترل حرکت مغز شود.
۶- عفونت های بعد از تولد:
عفونت های بعد از تولد همانند مننژیت در نوزادان تازه متولد شده می تواند سبب فلج مغزی نوزادان شود. مننژیت می تواند باعث التهاب مغز و آسیب به مناطق حرکتی مغز شود.
۷- علل ژنتیکی:
برخی از مطالعات نشان داده اند که علل ژنتیکی نیز می تواند منجر به سی پی نوزادان شود. در این زمینه هنوز نیاز به مطالعات بیشتری است.
عوامل خطر
برخی از عوامل خطر که احتمال تشخیص فلج مغزی (cp) در كودك را افزایش می‌دهد، عبارت‌اند از:
- زایمان بریچ (كه در آن جنین ابتدا با پا، زانو یا باسن خارج میشود.)
- مشكلات عروقی یا تنفسی در نوزاد در هنگام تولد
- نقوص فیزیکی تولد از جمله شکل‌گیری معیوب استخوان ستون فقرات، فتق کشاله ران، یا یک استخوان فک کوچک غیرطبیعی
- دریافت نمره پایین در تست آپگار ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از زایمان (تست آپگار جهت ارزیابی فوری میزان سلامت جسمی نوزاد تازه متولدشده انجام می‌گیرد.)
- وزن کم هنگام تولد و تولد نوزاد نارس (نوزادی كه در کمتر از ۳۷ هفته بارداری به دنیا می‌آید.)
- دوقلو یا چندقلوزایی
- ناهنجاری مادرزادی سیستم عصبی، مانند سر کوچک غیرطبیعی (میکروسفالی)
- تشنج در مدت کوتاهی پس از تولد
پیشگیری از فلج مغزی
از بیشتر موارد فلج مغزی نمی توان جلوگیری کرد ، اما می توانید خطر آن را کاهش دهید.
اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید ، می توانید برای حفظ سلامتی کودک و به حداقل رساندن عوارض بارداری این مراحل را انجام دهید:
حتماً واکسینه شوید
واکسینه شدن در برابر بیماری هایی مانند سرخجه ، ترجیحاً قبل از بارداری ، ممکن است از عفونتی که می تواند باعث آسیب مغزی جنین شود جلوگیری کند.
مراقب خود باشید
هرچه سلامتی شما در بارداری بیشتر باشد ، احتمال ابتلا به عفونت منجر به فلج مغزی کمتر است.
مراقبت های زودهنگام و مداوم قبل از تولد را دنبال کنید
مراجعه منظم به پزشک در دوران بارداری روش خوبی برای کاهش خطرات سلامتی برای شما و نوزاد متولد نشده شماست. مراجعه منظم به پزشک می تواند از زایمان زودرس ، وزن کم هنگام تولد و عفونت جلوگیری کند.
ایمنی خوبی برای کودک فراهم کنید
با تهیه صندلی ماشین ، کلاه ایمنی دوچرخه ، ریل ایمنی کنار تخت و نظارت مناسب از آسیب دیدگی سر کودک جلوگیری کنید.
از مصرف الکل ، تنباکو و داروهای غیرقانونی خودداری کنید.
این موارد با خطر فلج مغزی در ارتباط هستند.
روش و آزمایش‌های تشخیص فلج مغزی
علائم و نشانه‌های فلج مغزی به مرور زمان آشکارتر میشود، بنابراین تشخیص دقیق تا چند ماه بعد از تولد ممکن نیست.
پزشک برای تشخیص فلج مغزی کودک کارهای زیر را انجام می‌دهد:
- بررسی علائم و نشانه‌ها
- بررسی رشد و تکامل کودک
- بررسی سابقه پزشکی و بیماری‌های قبلی
- معاینه فیزیکی
برای بررسی بهتر و دقیق‌تر پزشک بیمار را به پزشک متخصص کودکان با تخصص علوم اعصاب و یا یک متخصص توانبخشی و یا رشد و تکامل کودک ارجاع خواهد داد. همچنین برای تشخیص بهتر و شناسایی عوامل احتمالی بروز بیماری آزمایش‌هایی هم انجام خواهد شد:
اسکن مغزی
فناوری‌های تصویربرداری از مغز، نواحی آسیب دیده‌ی مغز و تکامل غیر طبیعی آن را نشان می‌دهد. این آزمایش‌ها شامل:
ام آر آی MRI
در این روش تشخیصی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر سه بعدی از مغز کودک استفاده میشود.
تصاویر به دست آمده با این روش هرگونه اختلال در مغز کودک را نشان می‌دهد. این روش تشخیصی بدون درد است ولی با صدای فراوان همراه بوده و ممکن است یک ساعت طول بکشد، بنابراین احتمال دارد که از روش‌های آرام بخش و یا بیهوشی برای کودک استفاده شود.
سونوگرافی کرانیال
این روش تشخیصی در طی دوران نوزادی قابل اجراست. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر دقیقی از مغز استفاده میشود. تصویر به دست آمده با سونوگرافی، تصویری پر از جزئیات نیست، اما به دلیل سریع و ارزان بودن و به منظور ارزیابی اولیه وضعیت مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
موج نگاری مغز یا نوار مغزی
در صورتی که کودک مشکوک به بروز تشنج باشد، یک نوار مغزی برای ارزیابی وضعیت پیش رو گرفته میشود. تشنج در کودکان مبتلا به صرع ایجاد میشود. برای انجام این روش، چندین الکترود روی پوست سر کودک قرار داده میشود. این الکترودها فعالیت الکتریکی مغز کودک را ثبت میکنند. نوار مغز و نقشه مغزی QEEG دو تست ثبت امواج مغزی هستند.
بیشتر بدانیم: امواج مغزی، تفاوت QEEG و FMRI
تست های آزمایشگاهی
به منظور آزمایش خون، ادرار و پوست در آزمایشگاه فاکتورهای مختلفی بررسی میشود تا مشخص شود که ریشه‌ی مشکل ژنتیکی یا متابولیکی است.
دیگر تست‌ها
اگر فلج مغزی در کودک تشخیص داده شود، باید به متخصص مراجعه کرد تا دیگر شرایطی که به واسطه این بیماری تحت تاثیر قرار میگیرند به دقت بررسی شوند.
این تست‌ها برای بررسی مشکلات زیر انجام میشود:
- بینایی
- شنوایی
- گفتار
- هوش
- تکامل
- حرکت
درمان و توانبخشی فلج مغزی
در اغلب موارد این عارضه در طی یک تا دو سال اول زندگی کودک تشخیص داده شود که هرچه زمان تشخیص و شروع درمان و از همه مهم تر اقدامات توانبخشی کمتر باشد احتمال موفقیت بیشتر خواهد بود. بیمار باید غذای کافی و مناسب (برای جلوگیری از مشکلات گوارشی) دریافت کند و ورزش های مناسب جهت بازتوانی و کاهش اسپاستیسیتی انجام دهد.
دارو درمانی
تجویز داروهایی مانند دیازپام، باکلوفن، دانترولن سدیم و تیزانیدین می تواند به کاهش انقباض عضلات کمک کند. در برخی موارد تزریق بوتاکس نیز می تواند در از بین بردن انقباض موثر باشد.
وسایل کمکی
وسایل کمکی مانند انواع بریس ، آتل ، ولیچر ، عصا و واکر می تواند به بیماران مبتلا به این عارضه برای افزایش استقلال و بهبود توانایی های حرکتی کمک کند. وسایل کمکی در حفظ و بهبود ثبات مفاصل و قرار دادن مفصل در وضعیت صحیح و جلوگیری از کشش بیش از حد عضلات بسیار موثر هستند. در صورت ایجاد ناهنجاری در وضعیت اسکلت یا عضلات ممکن است پزشک لازم بداند تا برای اصلاح آن عمل جراحی انجام شود.
عمل جراحی
از جراحی ارتوپدی ممکن است به منظور تسکین درد و بهبود حرکت بیمار استفاده شود. همچنین این احتمال وجود داردکه عمل جراحی به منظور آزادسازی عضلات منقبض یا اصلاح ناهنجاری‌های استخوانی ناشی از اسپاستیک لازم باشد.
مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات
در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید وهمچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳
۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳
دیدگاه