قصه درمانی یکی از روش‌های روان درمانی است که با استفاده از قصه و داستان به بیماران کمک می‌کند تا مشکلات روانی خود را حل و فهم کنند. قصه درمانی برای کودکان و بزرگسالان مفید است و می‌تواند به ارتقای خلاقیت، خودآگاهی، اعتماد به نفس، ارتباطات و مهارت‌های زندگی کمک کند. در این پست، ما به شما معرفی مختصری از قصه درمانی، تاریخچه، اهداف، فواید و نحوه اجرای آن خواهیم داد.
بیشتر بدانیم: رواندرمانی چیست؟
فهرست مطالب
چگونه قصه درمانی شکل گرفت؟
قصه درمانی به عنوان یک روش رسمی روان درمانی، در دهه ۱۹۶۰ توسط دکتر مورتون شاتزمن، یک روانپزشک آمریکایی، شکل گرفت. او با استفاده از قصه‌های شخص سازی شده، به بیماران خود کمک می‌کرد تا با تجارب و احساسات خود روبرو شوند و آن‌ها را تغییر دهند. دکتر شاتزمن باور داشت که قصه‌گویی یک فعالیت طبیعی و بالقوه درمانگر است. از آن زمان به بعد، بسیاری از روانشناسان و روان درمانگران از قصه درمانی به عنوان یک روش مؤثر و خلاق برای کار با بیماران استفاده کرده‌اند.
قصه درمانی چگونه عمل می‌کند؟
قصه درمانی بر اساس فرض این است که هر فرد چارچوب ذهنی خود را دارد که تاثیر زیادی بر نحوۀ تفسیر و تجربۀ واقعیت دارد. این چارچوب ذهنی معمولاً تحت تاثیر قصه زندگینامۀ فرد شکل می‌گیرد. قصه زندگینامۀ فرد شامل خاطرات، باورها، ارزش‌ها، هویت‌ها و اهداف فرد است. گاهی اوقات، قصه زندگینامۀ فرد ممکن است نامناسب، ناکامل، منفی یا محدود کننده باشد. این موضوع می‌تواند منجر به اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، ترس، عزت نفس پایین و غیره شود.
قصه درمانی به بیماران کمک می‌کند تا قصه زندگینامۀ خود را بازنویسی کنند و یک قصه جدید و مثبت‌تر از خود بسازند. در قصه درمانی، روان درمانگر نقش یک شنونده فعال و همراه دارد و با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند سؤال پرسیدن، تشویق، بازگو کردن، تفسیر، تجسم و خلاقیت، به بیمار کمک می‌کند تا قصه خود را بشنود، بفهمد و بتغییر دهد.
قصه درمانی چه اهدافی دارد؟
قصه درمانی می‌تواند به رسیدن شما به اهداف زیر کمک کند:
- کشف و تقویت نقاط قوت و منابع داخلی و خارجی فرد
- شناسایی و حل کردن مشکلات و چالش‌های روانی فرد
- افزایش خودآگاهی و خودپذیرش فرد
- تغییر باورها و الگوهای منفی فرد
- ارتقای اعتماد به نفس و خودکارآمدی فرد
- بهبود ارتباطات و روابط فرد
- توسعۀ هویت‌ها و نقش‌های جدید برای فرد
- تعامل با عواطف و احساسات فرد
- تحقق از اهداف و آرزوهای فرد
قصه درمانی چه فوایدی دارد؟
قصه درمانی می‌تواند بسیاری از فوایدهای روانشناختی و شخصیت‌پژوهانۀ فرد را به همراه داشته باشد. برخی از این فوایدها عبارت‌اند از:
- قصه زندگینامۀ فرد را جذاب‌تر، جامع‌تر و همگون‌تر می‌کند
- قصه زندگینامۀ فرد را با تجارب و دیدگاه‌های جایگزین غنی می‌کند
- قصه زندگینامۀ فرد را با منظور، معنا و ارزش پُر می‌کن
- قصه زندگینامۀ فرد را با امید، انگیزه و اقدام همراه می‌کند
- قصه زندگینامۀ فرد را با خلاقیت، تخیل و تجسم تقویت می‌کند
- قصه زندگینامۀ فرد را با همدلی، همفکری و هم‌زبانی با دیگران افزایش می‌دهد
- قصه زندگینامۀ فرد را با خودشناسی، خودپذیرش و خودکنترل مجهز می‌کند
چگونه قصه درمانی را اجرا کنیم؟
قصه درمانی می‌تواند به صورت فردی یا گروهی اجرا شود. در هر دو حالت، روان درمانگر باید با بیمار یک رابطه مثبت و اعتمادساز برقرار کند و نقش یک همراه و همسفر داشته باشد. روان درمانگر باید به بیمار فضای امن و حمایت کننده‌ای بدهد تا بتواند قصه خود را بگوید و بازبینی کند. روان درمانگر باید به بیمار احترام بگذارد و حساسیت نشان دهد. روان درمانگر باید به بیمار گوش دهد و بازخورد مناسب بدهد.
روش‌های مختلفی برای اجرای قصه درمانی وجود دارد. بعضی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
استفاده از قصه آماده
در این روش، روان درمانگر یک قصه آماده را که مربوط به مشکل یا نیاز بیمار باشد، به بیمار معرفی می‌کند و از او می‌خواهد که آن را بخواند یا گوش کند. سپس، روان درمانگر با بحث و تحلیل قصه آماده، به بیمار کمک می‌کند تا نقطه شباهت و تفاوت خود با شخصيت‌های قصه آماده را پیدا کند و درس‌های آن را به خود تعبیر کند.
استفاده از قصه شخص سازي شده
در این روش، روان درمانگر یک قصه شخص سازي شده را که منطبق با تجارب و شخصيت بيمار باشد، به بيمار نشان مي دهد يا تعريف مي كند. سپس، روان درمانگر با استفاده از سؤالات، تغييرات يا پيشنهادات، به بيمار كمك مي كند تا قصه شخص سازي شده خود را بازبيني كند و عكس العمل هاي خود را با قصه واقعی خود مقایسه کند و راه حل‌های جدیدی برای مشکلات خود پیدا کند.
استفاده از قصه خود ساخته
در این روش، روان درمانگر از بیمار می‌خواهد که یک قصه خود ساخته را که مربوط به موضوع یا هدف درمانی باشد، بنویسد یا بگوید. سپس، روان درمانگر با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند تجسم، خلاقیت، نقش بازی، نقاشی و غیره، به بیمار کمک می‌کند تا قصه خود ساخته خود را تکمیل، تغییر یا بهبود بخشد و از آن برای رشد و تحول استفاده کند.
سوالات متداول درباره قصه درمانی
قصه درمانی برای چه سنینی مناسب است و چگونه با کودکان و نوجوانان برخورد کنیم؟
قصه درمانی می‌تواند برای افرادی که دچار مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب، استرس، ترس، عزت نفس پایین، اختلالات شخصيت و غیره هستند، مناسب باشد. قصه درمانی برای کودکان و نوجوانان نیز قابل اجرا است. البته، بستگي به سن و شرايط فردی بيمار دارد كه چگونه و چقدر از قصه درمانی استفاده شود.
برخی از نکات مهم برای کار با کودکان و نوجوانان در قصه درمانی عبارت‌اند از:
- احترام به حق انتخاب و رضایت کودک یا نوجوان در شرکت در قصه درمانی
- ایجاد رابطه مثبت و اعتمادساز با کودک یا نوجوان و در نظر گرفتن علایق، نیازها و توانایی‌های او
- استفاده از زبان ساده و قابل فهم برای کودک یا نوجوان و توضیح هدف و روند قصه درمانی به طور شفاف
- استفاده از روش‌های خلاق و جذاب برای جلب توجه و همکاری کودک یا نوجوان در قصه درمانی مانند بازی، عروسک، داستان‌گویی، نقاشی، خط‌کشیدن و غیره
- حساسیت به سطح تحمل کودک یا نوجوان به تجارب تلخ و تلاش برای حفظ تعادل بین فشار و حمایت
- تشویق و تقدیر کودک یا نوجوان به خاطر شجاعت و پشتکار خود در قصه درمانی
- هماهنگی با خانواده یا سایر مراقبین کودک یا نوجوان برای فراهم کردن حمایت لازم.
قصه درمانی با چه روش‌های دیگر روان درمانی تفاوت دارد و چگونه با آن‌ها ترکیب شود؟
قصه درمانی یک روش روان درمانی است که بر اساس فرض این است که هر فرد چارچوب ذهنی خود را دارد که تاثیر زیادی بر نحوۀ تفسیر و تجربۀ واقعیت دارد. قصه درمانی به بیماران کمک می‌کند تا قصه زندگینامۀ خود را بازنویسی کنند و یک قصه جدید و مثبت‌تر از خود بسازند. قصه درمانی از نظر نظریه‌پردازی، مفاهیم، تکنیک‌ها و اهداف با برخی از روش‌های دیگر روان درمانی تفاوت دارد. بعضی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
روان درمانی رفتارگرای شناختی
این روش بر اساس فرض این است که مشکلات روانی ناشی از باورها و الگوهای نامناسب فکری و رفتاری هستند. روان درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا باورها و الگوهای خود را شناسایی، چالش برانگیر و تغيير دهد. این روش به صورت ساختار یافته، هدف‌مند و کوتاه مدت است.
روان درمانی روان‌کاوی
این روش بر اساس فرض این است که مشکلات روانی ناشی از ناخودآگاه، کنفليكت‌های دوران کودکي و مكانيسم‌های دفاعي هستند. روان درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا با استفاده از تحليل خواب، آزاد جاري شدن، مقابلۀ با جابجایي و سایر تكنيك‌ها، ناخودآگاه خود را شناسایي و درك كند. این روش به صورت عميق، بلند مدت و پيچيده است.
روان درمانی زوج و خانواده
این روش بر اساس فرض این است که مشکلات روانی ناشی از الگوهای نامطلوب تعامل و ارتباط در زوج یا خانوادۀ هستند. روان درمانگر به زوج یا خانوادۀ کمک می‌کند تا با استفاده از تكنيك‌های مختلف مثل بازسازي، حل مسئلۀ، پذيرش، همكاري و غيره، الگوهای خود را شناسایي، تغيير يا بهبود بخشند.
قصه درمانی چه محدودیت‌ها و چالش‌هایی دارد و چگونه با آن‌ها مقابله کنیم؟
قصه درمانی یک روش روان درمانی است که بسیاری از فوایدهای روانشناختی و شخصیت‌پژوهانۀ را برای بیماران به همراه دارد. اما همچون هر روش دیگر، قصه درمانی نیز محدودیت‌ها و چالش‌های خود را دارد. برخی از این محدودیت‌ها و چالش‌ها عبارت‌اند از:
احتمال ساده‌سازی بیش از حد
قصه درمانی ممکن است مسائل پیچیده روانی را به خط‌های ساده داستان کاهش دهد. این موضوع ممکن است باعث شود که جنبه‌های مختلف و عمق مشکلات در نظر گرفته نشود یا نادیده گرفته شود.
کمبود شواهد تجربی
قصه درمانی فاقد یک پایۀ تحقیقاتی قوی برای تأييد اثربخشي آن است. بسیاری از مطالعات دربارۀ قصه درماني نامنظم، کيفي يا موردي هستند و نياز به تحقيقات بيشتر و منظم‌تر دارند.
دشواري در بيان
قصه درماني ممکن است برای افرادي كه توانائي بيان، اعتماد به نفس يا دارای اختلالات شناختي يا زباني هستند، چالش برانگيز باشد. این افراد ممکن است نتوانند قصه خود را به طور کامل و صحيح بگویند يا بازگو كنند.
نسبي‌گرائي
قصه درماني ممکن است با افرادي كه باور به حقائق مطلق يا واقعيت موضوعي دارند، سازگار نباشد. این افراد ممکن است قصه درماني را خلاف عقل، منطق يا علم بدانند.
برای مقابله با این محدودیت‌ها و چالش‌ها، روان درمانگر باید:
- به تجزيۀ و تحليل علل، عوامل و پيامدهای مسائل رواني توجۀ كافي داشته باشد
- به شواهد تجربي و پژوهش‌های جديد در زمینۀ قصه درماني تكيۀ كند
- به توانائي های بيان، فكر كردن و خلاقيت بيمار توجۀ كافي داده و آن‌ها را تقويت كند
نتيجۀ گيري
قصه درماني یک روش روان درماني است که با استفاده از قصه و داستان به بيماران کمک مي‌کند تا مشكلات رواني خود را حل و فهم کنند. قصه درماني برای کودکان و بزرگسالان مناسب است و می‌تواند به ارتقای خلاقيت، خودآگاهي، اعتماد به نفس، ارتباطات و مهارت‌های زندگی کمک کند. در این پست، ما به شما معرفی مختصری از قصه درماني، تاريخچه، اهداف، فوايد و نحوه اجرای آن داديم. امیدواريم که برای شما جالب و کاربردي بوده باشد.
اگر شما هم علاقه‌مند به قصه درمانی هستید و می‌خواهید از آن برای بهبود وضعيت رواني خود استفاده کنید، می‌توانید با یک روان درمانگر مشورت کنید و ببینید که آیا قصه درمانی برای شما مناسب است يا نه. همچنین، می‌توانید با خواندن يا نوشتن قصه و داستان، خود را با قصه درمانی آشنا کنید و لذت ببرید.
مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات
در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید وهمچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳
۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳
.
دیدگاه