جراحی مغز (Neurosurgery) یکی از پیچیده ترین و دقیق ترین عمل های پزشکی است که در آن بخش های آسیب دیده، بیمار یا غیر ضروری از مغز برداشته می شود. جراحی مغز می تواند به درمان بسیاری از بیماری های عصبی و روانی کمک کند، از جمله تومور های مغز، صرع، پارکینسون، آلزایمر، اختلالات رفتاری و افسردگی. با این حال، جراحی مغز نیز با چالش های زیادی روبرو است، از جمله خطر آسیب به بافت های سالم، عوارض جانبی، عدم قطعیت در نتایج و هزینه بالا. در این مقاله، ما روش های مختلف جراحی مغز را بررسی کرده و پیشرفت ها و چالش های اخیر در این زمینه را شرح می دهیم.
بیشتر بدانیم: آناتومی مغز
جراحی مغز
مغز یک عضو حساس و پیچیده است که کنترل و تنظیم تقریباً تمام فعالیت های بدن را بر عهده دارد. مغز شامل حدود 100 میلیارد نورون یا سلول عصبی است که با گیرنده ها و فعال کننده های شیمیایی به نام نوروترانسمیتر با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. نورون ها در قسمت های مختلف مغز به نام لوب ها، قشر، جسم خاکستری و جسم سفید تقسیم می شوند. هر قسمت از مغز وظایف خاص خود را دارد، از جمله حافظه، گفتار، حرکت، تعادل، احساسات و تصمیم گیری.
به دلایل مختلف، بخش های مختلف مغز ممکن است آسیب ببینند یا عملکرد نادرست داشته باشند. این موارد شامل تومور های خوش خیم یا بدخیم، خون ریزی ژرونید (hemorrhagic) ژرونید (ischemic)، آنورسم، تورم روی مغز، شکستگی جمجمه، عفونت های مغز، تشکل های نامناسب جمجمه، مشکلات در رگ های خونی در مغز، صرع و تشنج است.
روش های جراحی مغز
جراحی مغز می تواند به صورت باز یا بسته انجام شود. در جراحی باز، جراح یک برش در پوست سر ایجاد کرده و قسمتی از استخوان جمجمه را برداشته تا به مغز دسترسی پیدا کند. سپس، با استفاده از ابزار های دقیق و میکروسکوپ، بخش آسیب دیده، بیمار یا غیر ضروری از مغز برداشته می شود.
در جراحی بسته، جراح چند سوراخ کوچک در پوست سر ایجاد کرده و با استفاده از روش های تصویربرداری و راهنمایی، ابزار های کوچک و لوله های نازک را به داخل مغز فرو می برد. سپس، با استفاده از لیزر، الکترود، الماسنت، سونوگرافی یا دارو، بخش آسیب دیده، بیمار یا غیر ضروری از مغز خارج یا خنثی می شود.
روش های جراحی مغز با توجه به نوع و مکان بیماری یا آسیب متفاوت هستند. برخی از روش های رایج عبارتند از:
کرانیوتومی (craniotomy)
در این روش، جراح یک قطعه استخوان جمجمه را برداشته و به مغز دسترسی پیدا می کند. این روش برای تومور های بزرگ، خون ریزی های حاد یا صدمات ناشی از تصادفات است.
بایوپسی (biopsy)
در این روش، جراح یک قطعه کوچک از بافت مغز یا تومور را برای بررسی زیر میکروسکوپ برداشته می شود. این شامل یک سوراخ کوچک در استخوان جمجمه و وارد کردن یک سوزن کوچک به مغز است.
اندوسکوپی مغز (endoscopy)
در این روش، جراح یک لوله نازک و باریک به نام اندوسکوپ را از طریق یک سوراخ کوچک در پوست سر وارد مغز می کند. اندوسکوپ دارای یک دوربین و چراغ کوچک است که تصاویر مغز را به صفحه نمایش منتقل می کند. جراح می تواند با استفاده از اندوسکوپ، بخش های آسیب دیده، بیمار یا غیر ضروری را برداشته یا خنثی کند. این روش برای تومور های کوچک، سیست ها، عفونت ها یا بلوک های مایع مغزی (CSF) استفاده می شود.
جراحی استرئوتاکتیک (stereotactic surgery)
در این روش، جراح با استفاده از روش های تصویربرداری و راهنمایی، یک الکترود، لوله یا سرنگ را به دقت به نقطه مورد نظر در مغز هدایت می کند. سپس، با استفاده از الکترود، لوله یا سرنگ، بخش آسیب دیده، بیمار یا غیر ضروری را خارج یا خنثی می کند. این روش برای تومور های عمقی، صرع، پارکینسون، آلزایمر یا افسردگی استفاده می شود.
جراحی بازال (basal surgery)
در این روش، جراح با استفاده از روش های تصویربرداری و راهنمایی، چند سوراخ کوچک در پایین جمجمه ایجاد کرده و به قسمت های پایین تر مغز دسترسی پیدا می کند. سپس، با استفاده از ابزار های کوچک و لوله های نازک، بخش آسیب دیده، بیمار یا غیر ضروری را برداشته یا خنثی می کند. این روش برای تومور های بازال، عفونت ها یا بلوک های مایع مغزی (CSF) استفاده می شود.
جراحی تحت فشار (hypotensive surgery)
در این روش، جراح با کاهش فشار خون بیمار، خون رسانی به مغز را کم می کند. این کار باعث می شود که خون ریزی در طول جراحی کمتر شود و جراح بهتر بتواند به مغز دسترسی پیدا کند. این روش برای تومور های خون آلود، خون ریزی های حاد یا صدمات ناشی از تصادفات.
جراحی تحت فروکار (awake surgery)
در این روش، بیمار در طول جراحی بیدار نگه داشته می شود و با جراح همکاری می کند. این کار باعث می شود که جراح بتواند عملکرد مغز بیمار را بررسی کند و از آسیب به بافت های سالم یا حساس جلوگیری کند. این روش برای تومور های نزدیک به قسمت های مسئول گفتار، حافظه، شناخت یا حرکت استفاده می شود.
پیشرفت ها و چالش ها در جراحی مغز
جراحی مغز در سال های اخیر پیشرفت های زیادی داشته است. برخی از پیشرفت های اخیر عبارتند از:
روبات های جراحی
روبات های جراحی می توانند به جراح کمک کنند تا با دقت و سرعت بالاتر عمل کنند. روبات های جراحی می توانند حرکات دست جراح را بهبود بخشیده و از لرزش یا خطای انسانی کاسته. روبات های جراحی نیز می توانند به جراح اجازه دهند تا از راه دور عمل کنند.
روش های تصویربرداری پیشرفته
روش های تصویربرداری پیشرفته مانند MRI، PET، CT، EEG و MEG می توانند به جراح کمک کنند تا ساختار و عملکرد مغز بیمار را بهتر بشناسند و نقطه دقیق آسیب یا بیماری را تعیین کنند. روش های تصویربرداری پیشرفته نیز می توانند به جراح اجازه دهند تا در طول جراحی، تغییرات مغز بیمار را دنبال کنند و عملکرد مغز را ارزیابی کنند.
بیشتر بدانیم: نقشه مغزی QEEG چیست؟
روش های جراحی غیر تهاجمی
روش های جراحی غیر تهاجمی مانند جراحی لیزر، جراحی الماسنت، جراحی سونوگرافی یا جراحی گاما نایف می توانند به جراح کمک کنند تا بخش های آسیب دیده، بیمار یا غیر ضروری را با حداقل آسیب به بافت های سالم خارج یا خنثی کنند. روش های جراحی غیر تهاجمی نیز معمولاً باعث کمتر شدن خطر عفونت، خون ریزی، درد و زمان بازسازی می‌شوند.
روش های جراحی مبتنی بر شواهد (evidence-based surgery)
روش های جراحی مبتنی بر شواهد مانند جراحی مبتنی بر خط مشی (guideline-based surgery)، جراحی مبتنی بر داده (data-driven surgery) یا جراحی مبتنی بر هوش مصنوعی (AI-based surgery) می توانند به جراح کمک کنند تا با استفاده از منابع علمی و داده های بالینی، تصمیمات بهتر و اثبات شده درباره روش، زمان و نتایج جراحی بگیرند.
روش های جراحی تخصصی (specialized surgery)
روش های جراحی تخصصی مانند جراحی فانکشنال (functional surgery)، جراحی تجزیه و تحلیل (deconstructive surgery) یا جراحی بازسازی (reconstructive surgery) می توانند به جراح کمک کنند تا با استفاده از روش های خاص و پیشرفته، عملکرد مغز بیمار را بهبود بخشیده یا بازسازی کنند.
جمع بندی
جراحی مغز یکی از پیچیده ترین و دقیق ترین عمل های پزشکی است که در آن بخش های آسیب دیده، بیمار یا غیر ضروری از مغز برداشته می شود. جراحی مغز می تواند به درمان بسیاری از بیماری های عصبی و روانی کمک کند، اما نیز با چالش های زیادی روبرو است. در این مقاله، ما روش های مختلف جراحی مغز را بررسی کرده و پیشرفت ها و چالش های اخیر در این زمینه را شرح داده ایم.
ما نشان داده ایم که با استفاده از روبات های جراحی، روش های تصویربرداری پیشرفته، روش های جراحی غیر تهاجمی، روش های جراحی مبتنی بر شواهد، روش های جراحی تخصصی و روش های جراحی نوآورانه، می توان عملکرد و کارایی جراحی مغز را بهبود بخشید و خطرات و عوارض آن را کاهش داد.
سوالات متداول درباره جراحی مغز
جراحی مغز چیست؟
جراحی مغز به هر نوع عمل جراحی بر روی مغز گفته می شود. جراحی مغز معمولاً یک عمل بزرگ و پیچیده است به دلیل ساختار حساس و بسیار پیچیده مغز. روش های مختلفی از جراحی مغز وجود دارد که نوع آن بستگی به قسمت مغز و شرایط درمان دارد. پیشرفت های فناوری پزشکی به جراحان امکان داده است که بدون بریدن یا نزدیک شدن به سر، بخش هایی از مغز را عمل کنند.
چرا افراد نیاز به جراحی مغز دارند؟
افراد به دلایل مختلف نیاز به جراحی مغز دارند. این دلایل شامل تومور های خوش خیم یا بدخیم، خون ریزی، آنورسم، تورم روی مغز، شکستگی جمجمه، عفونت های مغز، تشکل های نامناسب جمجمه، مشکلات در رگ های خونی در مغز، صرع و تشنج، بیماری های عصبی و روانی مانند پارکینسون، آلزایمر، اختلالات رفتاری و افسردگی و غیره است.
مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات
در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید و همچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳
۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳
