اعتیاد رفتاری (Behavioral Addiction) نیز درست مانند سوءمصرف مواد مخدر یکی از انواع اعتیاد محسوب می‌شود. به‌طورکلی کلمه اعتیاد به این معناست که فرد میل و نیروی بسیار قوی را به انجام کار خاصی در خود احساس می‌کند که توانایی مقابله در برابر این میل را ندارد. این تمایل می‌تواند به صورت مصرف مواد مخدر یا هر رفتار دیگری باشد که در این صورت به آن اعتیاد رفتاری گفته می‌شود.
از مهم‌ترین انواع اعتیاد رفتاری می‌توان اعتیاد به قمار، رابطه جنسی، استفاده از اینترنت و یا خوردن را نام برد. با توجه به اینکه اعتیاد رفتاری به مصرف مواد مخدر وابسته نیست معمولاً نگاه سهل‌گیرانه‌تری نسبت به آن می‌شود اما باید دانست که درست مثل فرد معتاد به مصرف مواد مخدر این نوع از اعتیاد نیز نیاز به بهره بردن از درمان‌های روانشناختی دارد. به همین خاطر اگر دچار یکی از انواع اعتیاد رفتاری شده‌اید بهتر است دراین‌باره از یک مشاور کمک بگیرید.
اعتیاد رفتاری چیست؟
اعتیاد رفتاری به معنای یک اجبار و وسوسه درونی برای انجام رفتار خاصی است. در این نوع از اعتیاد فرد به ماده شیمیایی خاصی وابستگی ندارد و صرفاً یک رفتار را به‌طور مداوم تکرار می‌کند. این رفتار می‌تواند استفاده از اینترنت یا تلفن همراه، شرط بندی و قمار یا حتی کار کردن بیش‌ازحد و غذا خوردن باشد. متأسفانه اعتیادهای رفتاری از طرف بسیاری از افراد به‌عنوان اعتیاد شناخته نمی‌شوند و آن‌ها هیچ درکی راجع به وسوسه و اجبار انجام این رفتارها ندارند.
این موضوع باعث خواهد شد که اطرافیان معمولاً فرد را به‌عنوان شخصی سست اراده بشناسند و از وی بخواهند با استفاده از اراده خود رفتار نامناسب را کنار بگذارد. این درحالیست که مبتلایان به این مشکل معمولاً بدون استفاده از کمک‌های درمانی قادر به تغییر شرایط نخواهند بود.
بیشتر بدانیم: اعتیاد چیست؟
انواع اعتیاد رفتاری
اعتیاد رفتاری می‌تواند هر رفتاری را شامل شود. این رفتارها معمولاً در روزهای نخست با هدف دریافت پاداش و فرار از تنبیه در فرد شروع می‌شوند اما پس از مدتی صرفاً انجام رفتار برای فرد اهمیت پیدا خواهد کرد. ازجمله رایج‌ترین انواع اعتیاد رفتاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- اعتیاد به غذا
- اعتیاد به استفاده از تلفن همراه یا لپ‌تاپ
- اعتیاد به قمار
- اعتیاد به کار
- اعتیاد به ورزش
- اعتیاد به روابط جنسی
- اعتیاد به پورنو گرافی
- اعتیاد به خرید
- اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای
نشانه‌های اعتیاد رفتاری
هنگامی‌که از اعتیاد رفتاری صحبت می‌کنیم باید بتوانیم بین رفتار نرمال، رفتار مشکل‌آفرین و آنچه به آن اعتیاد رفتاری گفته می‌شود تمایز قائل شویم. رفتارهای مشکل‌آفرین اگرچه عادت‌های مخربی هستند که آسیب‌هایی را به زندگی فرد و حتی اطرافیان او وارد می‌کنند بااین‌حال شدت آن‌ها هنوز به‌اندازه اعتیاد رفتاری نرسیده است و رفتارهای سالم نیز هیچ‌یک از نشانه‌های رفتار مشکل‌آفرین و اعتیاد رفتاری را نشان نمی‌دهند. به همین خاطر ما در این قسمت راجع به نشانه‌های اعتیاد رفتاری صحبت خواهیم کرد. درصورتی‌که این نشانه‌ها را در خود یا هر فرد دیگری می‌بینید بهتر است هرچه سریع‌تر و پیش از جدی‌تر شدن بیماری برای درمان به یک متخصص روانشناسی مراجعه کنید.
فرد به‌صورت ناگهانی میل شدیدی برای انجام رفتار خاصی پیدا خواهد کرد و توانایی مقابله در برابر آن را نخواهد داشت. پس از انجام رفتار نیز ممکن است وی احساس ناراحتی و عذاب وجدان از تسلیم شدن در برابر تکانه را تجربه کند. فرد زمان زیادی از روز را صرف انجام رفتاری خاص یا فکر کردن به آن، برنامه‌ریزی برای انجام و یا رها شدن از آثار منفی انجام آن کرده و به همین خاطر میزان بهره‌وری وی در سایر زمینه‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.
فرد برای داشتن احساس معمول یا به‌عنوان راهی برای کنار آمدن با هیجانات و مسائل مختلف به این رفتار وابسته است علی رغم مشکلات جسمی، روحی یا حتی آسیب‌های اجتماعی پیش‌آمده از این رفتار، فرد آن را ادامه خواهد داد. فرد علی‌رغم تمایلی که به ترک این رفتار دارد توانایی متوقف کردن آن را نخواهد داشت تلاش برای عادی نشان دادن وضعیت و انکار مشکلاتی که پیش‌آمده است.
چرا باید به اعتیادهای رفتاری توجه کرد؟
با توجه به اینکه اعتیادهای رفتاری به‌صورت استفاده از مواد مخدر نیستند بسیاری از افراد آن‌ها را به‌عنوان اعتیاد حساب نمی‌کنند. علاوه بر این برخی از انواع اعتیاد رفتاری ویژگی‌های مثبتی مثل کار یا ورزش را در برمی‌گیرد و به همین خاطر شاید کمتر کسی به آن‌ها به چشم بیماری نگاه کند.
با این حال این رفتارها حجم زیادی از ساعات روزانه فرد را به خود اختصاص می‌دهند و به همین خاطر باعث کاهش بهره‌وری فرد در سایر زمینه‌ها می‌شوند؛ به من همین خاطر نیاز به توجه ویژه دارند. علاوه بر این آنچه مهم می‌باشد این است که فرد این رفتارها را به میل خود و با یک هدف منطقی انجام نمی‌دهد. اعتیادهای رفتاری که به آن‌ها اختلال در کنترل تکانه نیز گفته می‌شود و به‌نوعی فرد را مجبور می‌کنند که برخی رفتارها را انجام دهد.
در کنار آنچه گفته شد می‌بایست به این موضوع نیز توجه داشته باشید که برخی از انواع اعتیادهای رفتاری مانند اعتیاد به قمار، خرید یا اینترنت مشکلاتی را در زندگی و سلامت فرد و حتی اطرافیان وی ایجاد خواهد کرد. اعتیاد به قمار می‌تواند باعث شود که فرد دارایی خود و خانواده را در این راه از دست بدهد و یا اعتیاد به اینترنت می‌تواند مشکلات بسیاری را در سلامت جسمی و به‌ویژه مغز فرد به همراه داشته باشد.
به همین خاطر می‌بایست برای بهبود شرایط اقدامات جدی صورت بگیرد. به خاطر داشته باشید که این بیماری هرگز به‌خودی‌خود بهبود پیدا نخواهد کرد و درصورت بی‌توجهی ممکن است اوضاع وخامت بیشتری پیدا کند.
درمان اعتیاد رفتاری
اقدامات درمانی متفاوتی برای درمان اعتیادهای رفتاری وجود دارد که با توجه به شرایط فرد و وضعیت بیماری می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. یکی از رایج‌ترین و موثرترین درمان‌هایی که برای اعتیاد رفتاری یا اختلال کنترل تکانه وجود دارد را در ادامه شرح داده‌ایم. برای شروع درمان و مشاوره ترک اعتیاد کلیک کنید.
اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش از درمان اعتیاد رفتاری جلسات مشاوره فردی هستند که در طی آن‌ها شرایط بیمار به‌دقت موردبررسی قرارگرفته و با توجه به آن برای درمان برنامه‌ریزی می‌شود. معمولاً افرادی که با این اختلال درگیر هستند در شرایطی که می‌بایست در مقابل وسوسه به انجام رفتار موردنظر مقاومت کنند با مشکلاتی همچون تحریک‌پذیری و احساس گم گشتی یا مشکلات دیگری مواجه می‌شوند. درمانگران در این شرایط نکاتی را در ارتباط با کنترل هیجانی و روش‌هایی برای سازگاری بهتر و اساسی‌تر با شرایط به فرد آموزش می‌دهند.
از دیگر اقداماتی که می‌توان در جلسات فردی از آن‌ها استفاده کرد این است که به فرد کمک شود تا با شناسایی دقیق موقعیت‌ها، مشخص کند در چه شرایطی تمایل وی به انجام رفتار موردنظر افزایش پیدا می‌کند و سپس راهکارهایی برای بهبود این شرایط برنامه‌ریزی خواهد شد. برای مثال ممکن است تنهایی، اضطراب، شنیدن نام رفتار موردنظر یا مشاهده آن در تلویزیون ازجمله نشانه‌هایی باشند که فرد را به انجام رفتار تحریک می‌کنند.
سپس درمانگر به بیمار کمک خواهد کرد که چطور در این شرایط توانایی‌ها و امیال خود را کنترل کرده و در مقابل خواسته‌های خود تسلیم نشود. بررسی افکار بیمار و تلاش برای بهبود ریشه این بیماری نیز ازجمله اقداماتی است که می‌بایست موردتوجه قرار بگیرد.
اعتیاد رفتاری چه تفاوتی با اعتیاد به مواد شیمیایی دارد؟
به‌طورکلی اعتیاد به این معناست که فرد به انجام کار خاصی تمایل داشته باشد. این رفتار خاص می‌تواند سوءمصرف مواد مخدر و یا هر رفتار دیگری مثل کار، غذا خوردن یا بازی‌های اینترنتی باشد. به همین خاطر اعتیاد به مواد مخدر و اعتیادهای رفتاری تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. تنها تفاوت در نوع رفتار است و اینکه اعتیادهای روانی وابستگی جسمی را به همراه نخواهد داشت.
منبع: ذهن نو
مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات
در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید وهمچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳
۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳
