شاخص سطح هوشیاری (Glasgow Coma Scale یا GCS) یک ابزار ارزیابی است که در بیمارستان‌ها برای ارزیابی سطح هوشیاری بیماران استفاده می‌شود. این شاخص از سه پارامتر عبارت است: باز کردن چشم‌ها، پاسخ به سوالات و پاسخ به تحریک دردآور. هر کدام از این پارامترها امتیازی بین ۱ تا ۴ دارند و در نهایت نمره‌ای بین ۳ تا ۱۵ برای بیمار به دست می‌آید.
پارامترهای سطح هوشیاری
در ادامه، امتیازات هر کدام از پارامترها را برای شاخص سطح هوشیاری توضیح خواهم داد:
بازکردن چشم‌ها
4 بیمار به طور اختیاری چشمانش را باز می‌کند.
3 بیمار به دستور صدایی چشمانش را باز می‌کند.
2 بیمار به تحریک دردآور چشمانش را باز می‌کند.
1 بیمار چشمانش را باز نمی‌کند.
پاسخ به سوالات
5 بیمار به طور کامل و به‌صورت صحیح به سوالات پاسخ می‌دهد.
4 بیمار به سوالات پاسخ می‌دهد، اما به‌صورت ناقص یا غیرقابل فهم.
3 بیمار پاسخی به سوالات نمی‌دهد، اما به تحریک‌های صوتی پاسخ می‌دهد.
2 بیمار به تحریک دردآور پاسخ می‌دهد.
1 بیمار به هیچ تحریکی پاسخ نمی‌دهد.
پاسخ به تحریک دردآور
6 بیمار به دستور صدایی یا تحریک نوری پاسخ می‌دهد.
5 بیمار به تحریک دردآور به‌صورت اختیاری سرش را می‌چرخاند و به‌طور خودکار دستانش را به تحریک می‌برد.
4 بیمار به تحریک دردآور به‌صورت اختیاری سرش را می‌چرخاند.
3 بیمار به تحریک دردآور به‌صورت اختیاری سرش را می‌چرخاند، اما دستانش را به تحریک نمی‌برد.
2 بیمار به تحریک دردآور به‌صورت ناخودآگاه دستانش را به تحریک می‌برد.
1 بیمار به هیچ تحریکی پاسخ نمی‌دهد.
به‌طور کلی، نمره بالاتر در شاخص سطح هوشیاری به معنی سطح هوشیاری بیمار بهتر است. مثلاً نمره ۱۵ به معنی آگاهی کامل از محیط و هماهنگی عملکردی بالا با محیط است، در حالی که نمره ۳ به معنی بیماری در کما است.
چه بیماری‌هایی می‌توانند باعث کاهش سطح هوشیاری بیمار شوند؟
سطح هوشیاری بیمار برای بسیاری از بیماری‌ها و شرایط می‌تواند کاهش یابد. برخی از شایع‌ترین علل کاهش سطح هوشیاری عبارتند از:
آسیب مغزی
ضربه‌های شدید به سر و صورت می‌توانند باعث آسیب مغزی شوند و سطح هوشیاری بیمار را کاهش دهند.
عفونت
برخی از عفونت‌ها مانند عفونت مغزی و عفونت سیستم عصبی می‌توانند باعث کاهش سطح هوشیاری بیمار شوند.
عوامل سمی
بعضی از مواد شیمیایی و سموم مانند الکل، مواد مخدر، سموم گیاهی و حشرات می‌توانند باعث کاهش سطح هوشیاری شوند.
بیماری‌های قلبی-عروقی
برخی از بیماری‌های قلبی-عروقی مانند سکته قلبی و سکته مغزی می‌توانند باعث کاهش سطح هوشیاری بیمار شوند.
بیماری‌های تنفسی
بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت و عفونت‌های تنفسی می‌توانند باعث کاهش سطح هوشیاری بیمار شوند.
بیماری‌های کبدی
برخی از بیماری‌های کبدی مانند آسیب کبدی و خروجی‌های بیش از حد از مواد شیمیایی می‌توانند باعث کاهش سطح هوشیاری بیمار شوند.
بیماری‌های کلیوی
برخی از بیماری‌های کلیوی مانند اختلالات الکترولیتی و اختلالات متابولیکی می‌توانند باعث کاهش سطح هوشیاری بیمار شوند.
همچنین، برخی از داروها، تروماهای بدنی، عوامل پیری و بیماری‌های مزمن می‌توانند باعث کاهش سطح هوشیاری بیمار شوند. بهتر است برای تشخیص دقیق و درمان بیماری مرتبط با کاهش سطح هوشیاری، به پزشک مراجعه کنید.
کما چیست؟
کما یک وضعیت بیماری است که با کامل شدن یا کاهش شدید سطح هوشیاری بیمار و عدم توانایی در پاسخ به تحریکات خارجی، شامل صحبت کردن، حرکت کردن و چشم پوشیدن، همراه است. در اصطلاح پزشکی، کما به عنوان یک وضعیت آسیب مغزی در نظر گرفته می‌شود که ممکن است ناشی از آسیب مستقیم به مغز، یا ناشی از عوامل دیگری مانند عفونت، بیماری‌های قلبی-عروقی، عوامل سمی یا تروما باشد.
علاوه بر کاهش شدید سطح هوشیاری، بیمار در وضعیت کما ممکن است پاسخ ندهد یا به صورت نامنظم و نامطلوب به تحریکات خارجی پاسخ دهد. برای تشخیص کما، برخی از علائم دیگر مانند عدم توانایی در تنفس، اختلالات قلبی، تغییر در پاسخ دهی حرکتی و غیره نیز مهم هستند.
درمان کما بسته به علت آن، ممکن است شامل مراقبت‌های پزشکی برای حفظ عملکرد سیستم‌های حیاتی مانند تنفس و قلب، درمان دارویی، جراحی، فیزیوتراپی و حتی در برخی موارد، بازسازی مغز باشد. در هر صورت، پیش بینی و بهبود کما بسته به علت، شدت و مدت زمان آن متفاوت است و باید توسط پزشک معالج تعیین شود.
مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات
در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید و همچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳
۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳
