اگر شما هم بعد از یک حادثه علائم زیر را دارید، احتمالا دچار استرس پس از حادثه (PTSD) شده‌اید. به شما پیشنهاد می‌‌کنیم تا این مطالب را تا انتها مطالعه بفرمایید؛ چراکه این اختلال به راحتی قابل درمان است.
علائم اضطراب پس از حادثه عبارتند از:
- ناآرامی و بی‌قراری، رفتارهای پرخاشگرانه، احساس بیزاری از دیگران
- گوشه‌گیری و مشکلات در روابط بین فردی، به‌سختی انس گرفتن با دیگران
- احساس گناه و شرم‌زدگی، بی‌احساسی و فقر هیجانی که از طریق جمع کردن خود و انقباض عضلات صورت می‌گیرد.
- واپسروی‌های رشدی (بازگشت به رفتارهای اولیه کودکان، شب‌ادراری، مکیدن شست و…)
- رفتارهای تهیجی و برانگیختگی بیش از حد (حالت گوش به زنگ بودن که به محض مواجه شدن با محرک تنش‌زا شوکه می‌شود)
- اختلال خواب، کابوس و خواب‌های ترسناک (رویاهای هولناک بدون محتوای مشخص)
- اجتناب از افکار و احساسات و حتی اماکنی که وقایع ناخوشایند را یادآوری می‌کند.
- تکرار خاطره‌های آسیب‌زا از قبیل مزاحمت، تجاوز و… در ذهن
- تمایل به بازی‌های تکراری پیرامون حادثه‌ای که تجربه کردند (درمورد کودکان).
- اختلال در کار روزانه، مشکلات در تمرکز و آموزش.
البته همه این‌ها باید سه شرط مهم دیگر را نیز به همراه داشته باشند.
- فرد باید در معرض یک رویداد پرتنش قرار گرفته باشد.
- فرد باید مرتب به یاد این رویدادها افتاده و فلاش بک داشته باشد.
- علائم باید بیش از یک ماه طول بکشد.
بیشتر بدانیم: استرس و اضطراب
استرس پس از حادثه (PTSD) چیست؟
در زندگي روزمره، هركسي ممكن است با حوادث طاقت فرسا، ترسناك، و خارج از كنترل روبرو شود. هر کدام از ما ممكن است دچار حادثه رانندگی، قرباني يك تجاوز و يا شاهد يك حادثه دردناك باشيم. پليس، آتش نشان‌ها وكاركنان امبولانس ها با احتمال بيشتري با چنين حوادثي روبرو مي‌شوند؛ چراکه آنها اغلب مجبورند با حوادث ترسناك مقابله كنند. سربازان ممكن است هدف تير يا انفجار قرار گرفته و يا شاهد كشته و مجروح شدن دوستانشان باشند.
اغلب مردم، بعد از مدتي بدون هيچ كمكي با آن كنار مي‌آيند. اگرچه در بعضي افراد، تجربيات تلخ واكنشي را ايجاد مي كند كه ممكن است براي ماه‌ها يا سال‌ها طول بكشد. اين واكنش را اختلال استرس پس از حادثه يا اختصارا (PTSD)مي نامند.
دلایل ایجاد استرس پس از سانحه چیست؟
PTSD مي‌تواند پس از هر حادثه تلخي آغاز گردد. يك حادثه تلخ، حادثه‌اي می‌باشد كه ما در آن احساس خطر مي كنيم. زندگيمان در معرض تهديد است يا شاهد مردن و يا مجروح شدن ديگران باشيم. بعضي از نمومه هاي بارز حوادث تلخ شامل موارد زير است.
- حوادث شديد جاده‌اي
- درگيري‌هاي نظامي
- تجاوزهاي شديد شخصي (مانند: تجاوز جنسي، حمله فيزيكي، سو ء استفاده، دزدي و زورگيري)
- به گروگان گرفته شدن
- حملات تروريستي
- اسير جنگي بودن
- حوادث ناگوار طبيعي
- داشتن بيماري‌هاي لاعلاج
- حتي شنيدن حوادث غير منتظره و يا مرگ ناگهاني يك دوست و يا فاميل مي‌تواند اغازگر PTSD باشد.
اگرچه اغلب مردم (۵۰ تا ۹۰٪) یک رویداد بسیار تنش‌زا را تا پایان عمر به یاد دارند، فقط ۸٪ آنها به PTSD مبتلا می‌شوند. این بیماری در دوران بعد از جنگ بسیار شایع است.
علائم استرس پس از حادثه چه زمانی شروع می‌شوند؟
علائم PTSD مي‌تواند بعد از يك تاخير چند هفته‌اي و يا چند ماهه شروع گردند. معمولآ در طی 6 ماه پس از حادثه ناگوار ظاهر می‌شود. بسياري احساس غم عميق، افسردگي ، اضطراب، احساس گناه و يا عصبانيت مي كنند. علاوه بر این احساسات، سه نوع عمده دیگر احساسات نیز وجود دارد.
1-مرور حوادث و كابوس
آن حادثه مرتباً پيش چشمتان تکرار می‌شود. اين تکرار شدن، ممکن است به صورت فلاش بك در طي روز و يا كابوس در خواب باشد. آنها ممكن است آنچنان واقعي به نظر برسند كه شما احساس كنيد واقعا آن حادثه در حال اتفاق افتادن است. شما آن را در ذهن خود مي‌بينيد، اما ممكن است احساسات (ترس، تعريق) و يا حواس فيزيكي (اعم از شنوايي، بويايي و درد) كه قبلا اتفاق افتاده بود را دوباره احساس كنيد.
همچنین حتی چيزهاي معمولي ممكن است باعث فلاش بك شوند. به عنوان مثال، اگر شما يك حادثه رانندگي در يك هواي باراني داشته‌ايد؛ يك روز باراني ممكن است باعث فلاش بك شود.
2- دوری گزينی و بی تفاوتی
دوباره زنده كردن خاطرات ممكن است بسيار افسرده كننده باشد بنابراين ممكن است شما به خواهيد به آنها بي‌توجهي كنيد. مثلا شما خودتان را با سرگرمي، زياد كار كردن و يا حل كردن جدول و يا معما مشغول مي‌كنيد. شما از مكانها و افرادي كه باعث به خاطر آوردن حادثه مي گردند، اجتناب مي‌ورزيد.
همچنین، شما ممكن است خود را به بي‌تفاوتي كامل بزنبد. شما كمتر با ديگران ارتباط برقرار مي‌کنید و در نتيجه زندگي كردن و كار كردن با شما سخت‌تر می‌شود.
3- در حالت آماده باش بودن (On guard)
شما ممكن است هميشه در حالت آماده باش به سر ببريد، گويي كه همیشه منتظر خطر یا خبر بدی هستید. شما نمي توانيد احساس آرامش كنيد. احساس اضطراب داريد و به سختي بخواب فرو میرويد. اطرافيان شما مي‌بينند كه شما بي‌قرار و نا آرام هستيد.
دیگر علايم استرس پس از سانحه عبارتند از:
واکنش‌های احساسی به استرس اغلب همراه هستند با:
- دردهاي عضلاني
- اسهال
- ضربان قلب نامنظم
- سردرد
- ترس و حملات پانيك
- افسردگي
- نوشيئن بيش از حد الكل
- مصرف مواد مخدر و دارو از جمله مسكن‌ها
آيا همه بعد از يك حادثه دچار PTSD مي‌شوند؟
نه. اما تقريبا هر كسي علايم PTSD را در طي ماه اول تجربه خواهد كرد. اغلب افراد پس از چند هفته به آرامي با اتفاقات پيش آمده كنار مي‌آيند و علایم استرس به مرور از بین می‌روند؛ اما همه خوش شانس نيستند. حدود يك سوم افراد متوجه مي‌شوند كه علائمشان ادامه پيدا کرده و نمي‌توانند با آنچه كه اتفاق افتاده است كنار بيايند؛ گويي كه راه خلاصي وجود ندارد. علائم استرس پس از حادثه، اگر چه ذاتاً طبيعي هستند؛ اما وقتي علائم طولاني شوند، خود تبديل به يك مشكل شده كه به آن بيماري استرس پس از حادثه (PTSD) مي گويند.
آيا حوادث روزمره هم ممكن است PTSD ايجاد كنند ؟
هر كسي ممكن است گهگاه دچار احساس استرس شود. متاسفانه، كلمه فشار (stress) با دو معناي مختلف استفاده مي شود.
- احساس دروني ما از نگراني و فشار جسماني و روحي.
يا
- مشكلات زندگي كه اين احساسات را به ما مي‌دهند . اين مشكلات مي‌توانند شامل كار، روابط شخصي و يا مسائل مالي باشند. بر عكس PTSD، اين مشكلات ذكر شده هميشه با ما هستند. آنها قسمتي از زندگي طبيعي ما هستند اما مي توانند اضطراب، افسردگي، خستگي و سر درد ايجاد كنند. آنها همچنين مي توانند باعث تشديد بعضي مشكلات جسماني مانند زخم معده و ناراحتي هاي پوستي شوند. آنها بطور قطع مشكل زا هستند اما آنها PTSD نيستند.
علت استرس پس از حادثه (PTSD) چیست؟
چند توضيح احتمالي براي رخداد PTSD وجود دارد که از دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است که عبارتند از:
دیدگاه روانشناسي
وقتي كه ترسيده‌ايم، حوادث را به وضوح به خاطر مي آوريم. هر چند به خاطر آوردن آنها ممكن است استرس زا باشند، اما به ما كمك مي‌كنند تا بهتر آنچه را كه اتفاق افتاده است بفهيم و در طولاني مدت به ما كمك مي‌كتند تا به زندگي ادامه دهيم.
تداعي و يا تجديد خاطرات ما را مجبور به تفكر درباره آنچه اتفاق افتاده است مي‌كند. ما مي‌توانيم تصميم بگيريم چكار كنيم اگر دوباره حادثه اي رخ داد. بعد از مدتي، ما ياد مي‌گيريم كه درباره آن فكر كنيم بدون آنكه غمگين شويم.
به خاطر آوري يك تجربه تلخ خسته كننده و استرس زا است. دوري گزيني و كرختي احساسي باعث كاهش تعدد تجديد خاطرات به يك سطح قابل كنترل می‌باشد. گارد گرفتن به ما كمك مي‌كند كه اگر بحران ديگري اتفاق بيفتد سريع واكنش نشان دهيم. ما بعضي وقت‌ها شاهد اين پديده در بازماندگان يك زلزله هستيم كه ممكن است زلزله‌هاي دوم و يا سوم را تجربه كنند. همچنين به ما انرﮋي لازمه براي مقابله با بحران را مي‌دهد. در مقابل، ما نمي‌خواهيم باقيمانده عمرمان را اينطور بگذرانيم.
دیدگاه جسماني
آدرنالين، هورموني است كه تحت شرايط استرس زا توليد مي‌شود. اين هورمون، باعث آمادگي بدني ما براي واكنش مي‌شود. وقتي كه استرس از بين مي‌رود، سطح آدرنالين پايين مي‌آید. در PTSD، خاطرات حادثه سطح آدرنالين را بالا نگه مي‌دارد. اين باعث مي‌شود كه شخص دچار فشار، بيقراري و ناتوانی در داشتن احساس ارامش داشته باشد.
هيپوكامپ قسمتي از مغز است كه خاطرات را پردازش مي‌كند. مقادير بالاي هورمون‌هاي آزاد شونده در طي استرس مانند آدرنالين ممكن است باعث جلو گيري از كاركرد طبيعي آن گردد (مانند پريدن فيوز). اين بدان معناست كه فلاش بك‌ها و كابوس‌ها ادامه پيدا مي‌كنند، زيرا خاطرات حادثه نمي‌توانند پردازش شوند. اگر استرس از بين برود و سطح آدرنالين به حد طبيعي باز گردد، مانند ساير آنزیم‌های طبيعي بدن، مغز قادر به ترميم آسيب خواهد بود. آنگاه خاطرات ناراحت كننده پردازش خواهند شد و فلاش بك‌ها و كابوس‌ها از بين خواهند رفت.
چرا اغلب استرس پس از حادثه (PTSD) تشخيص داده نمي‌شود؟
هيچكس تمايل ندارد درباره حوادث و احساسات ناگوار صحبت كند. بعضي افراد نمي‌خواهند بپذيرند كه مشكلي دارند چرا كه نمي‌خواهند به عنوان يك انسان ضعيف و يا از نظر ذهني ناپايدار به آنها نگريسته شود.پزشكان و متخصصات انسان هستند. آنها ممكن است دچار ناراحتي شوند، اگر ما درباره آن حوادث خوفناك و مهيب صحبت كنيم. افراد مبتلا به PTSD ممكن است احساس كنند كه راحت‌تر است درباره مشكلات همراه آن مانند، سر درد، مشكلات خواب، بيقراري، افسردگي، فشار روحي، استفاده از مواد روان گردان، مشكلات خانوادگي و يا مشكلات مربوط به كار صحبت كنند.
اما جای نگرانی نیست، با استفاده از نوار مغزی (EEG) و یا نقشه مغزی (QEEG) می‌توان استرس پس از حادثه را بدون اینکه راجع به آن حرفی زده شود و مرور شود می‌توان تشخیص داد. همچنین می توانید از طریق تست اضطراب آنلاین، متوجه شوید که ایا دچار استرس پس از سانحه شده‌اید و یا خیر.
آیا کودکان هم دچار استرس پس از حادثه (PTSD) می‌شوند؟
PTSD، ممكن است در هر سني ايجاد شود. كودكان كم سن و سال ممكن است تخيلات غم انگيز از حادثه واقعي داشته باشند كه بعداً ممكن است به كابوس درباره هيولا تبديل گردد. آنها اغلب حادثه را در بازيهايشان زنده می‌کنند. به عنوان مثال، كودكي كه درگير يك حادثه جدي تصادف بوده است، ممكن است به طور مكرر آن حادثه را با ماشين‌هاي اسباب بازي خود و در حین بازی تكرار كند. ممكن است آنها علاقه‌شان را به چيزي‌هايي كه قبلاً علاقه‌مند بودند از دست بدهند حتی ممكن است باور اينكه آنها به سنين بزرگسالي خواهند رسيد، برايشان دشوار باشد. آنها اغلب از درد معده و يا سردرد شكايت مي‌كنند.
در مواجهه با استرس پس از حادثه باید چه کارهایی را انجام دهیم؟
- سعي كنيد زندگي را تا حد امكان به حالت نرمال برگردانيد.
- به زندگي روزمرتان بازگرديد.
- درباره اتفاقاتی که افتاده است با كسي كه اعتماد داريد صحبت كنيد.
- تمرينات آرامبخش را انجام دهيد.
- به سر كار برگرديد.
- بصورت منظم بخوريد و ورزش كنيد.
- لحظاتي را با خانواده و دوستان بگذرانید.
- با احتياط رانندگي كنيد – زيرا ممکن است دچار ضعف تمرکز شده باشید.
و اما نبايدها:
- خودتان را بخاطر PTSD ملامت نكنيد. علائم PTSD نشانگر ضعف شما نيست. اين علائم برای افرادی که دچار استرس پس از سانجه شده‌اند کاملا طبیعی است.
- احساساتتان را در خودتان نگه نداريد. اگر دچار PTSD شديد آنها را در خودتان نگه نداريد؛ چرا كه استرس پس از سانحه قابل درمان است.
- از صحبت كردن درباره آن اجتناب نكنيد.
- انتظار نداشته باشيد كه خاطرات سريعاً از بين بروند. آنها ممكن است براي مدتي همراه شما باشند.
- زياده از حد از خودتان انتظار نداشته باشيد. به خودتان زمان بدهيد، با گذر زمان حال و احوال شما نیز رو به بهبودی می‌رود.
- از ديگران دوري نكنيد.
- از مصرف بيش از اندازه الكل، قهوه و سيگار اجتناب كنيد.
- خودتان را بيش از اندازه خسته نكنيد.
- وعده هاي غذايتان را فراموش نكنيد.
- به تنهايي تعطيلات را سپری نكنيد.
بیشتر بدانیم: حملات پانیک و درمان آن
راه‌های درمان استرس پس از حادثه (PTSD) چیست؟
همانطور كه PTSD دو وجه جسمانی و روانشناسی دارد. دو درمان جسمانی و روانشناسی هم برای PTSD وجود دارد.
روان درمانی برای استرس پس از سانحه
همه روان درمانی‌هاي موثر در PTSD، بر روي آن حادثه ناگوار كه علائم را ايجاد كرده اند تمركز مي كنند نه بر روی زندگي گذشته‌تان. شما نمی توانيد آنچه را که اتفاق افتاده است تغيير دهيد و يا فراموش كنيد اما شما می‌توانيد ياد بگيريد طور ديگری درباره آن، جهان و درباره زندگیتان فكر كنيد. شما بايد قادر باشيد آنچه را كه اتفاق افتاده است تا آنجايي كه ممكن است بدون اينكه دچار وحشت و اضطراب شويد به خاطر آوريد. اين درمان‌ها به شما كمك مي‌كند تا حوادث ناگواری كه داشته‌ايد را به زبان آوريد. به وسيله به ياد آوردن حادثه، غلبه كردن به آن و برخورد معقول با آن، ذهنتان مي‌تواند كار طبيعي‌اش را كه شامل زدودن خاطرات گذشته و پرداختن به كارهاي ديگر است را انجام دهد.
اگر شما به توانيد دوباره احساس امنيت داشته باشيد و احساساتتان را كنترل كنيد، شما احتياج زيادي به دوری گزيدن از آن خاطرات ناگوار را نداريد. در واقع، شما مي توانيد دوباره خاطرات گذشته خود را به كنترل در آوريد و بنابراين مي‌توانيد در رابطه با افکار تنها زمانی فکر کنید که آنها به ذهنتان هجوم اورند.
درمان شناختي رفتاری (CBT) راهي است كه به شما كمك مي كند تا به گونه ديگري درباره خاطرات نامطلوبتان فكر كنيد. بنابراين آن ها كمتر استرس زا می‌شوند و بيشتر قابل كنترل هستند. معمولاً، اين نوع درمان شامل چند جلسه آرامش بخشی (relaxation) است. این درمان به شما كمك می‌كند ناخوشايندی فكر كردن در رابطه با حوادث آزاردهنده را تحمل كنيد. براي اطلاعات بيشتر می‌توانید به بخش خدمات اختصاصي ما درباره درمان شناختی رفتاری (CBT) رجوع نماييد.
درمان‌های جسمانی:
-
دارو درمانی
قرص‌هاي ضد افسردگي هم باعث كاهش شدت علائم PTSD مي‌شوند و هم باعث رفع علائم افسردگي كه به طور همزمان وجود دارند؛ مي‌شوند. اين نوع درمان نبايد باعث خواب آلودگي شما شود. اگرچه آنها عوارض جوانبي براي بعضي افراد برجاي مي گذارند. همچنين، آنها ممكن است علائم ناخوشايندي را در صورت قطع ناگهاني ايجاد كنند. بنابراين بايد به صورت تدريجي كاهش يابند. اگر آنها اثر بخش باشند، بايد به مدت 12 ماه مصرف شوند.
-
درمان‌هاي متمركز بر جسم
اين درمان‌ها باعث كنترل اضطراب ناشي از PTSD مي‌شود. آنها همچنين باعث كاهش حالت در گارد بودن (On guard) مي‌شوند. اين درمان‌ها شامل فيزيوتراپي و استئوپاتي است اما درمان‌هاي مكملي نظير ماساژ، طب سوزني، رفلكسولوژي، يوگا، مديتيشن و تاي چي (Tai chi) را نيز شامل مي‌شود. همه آنها به شما كمك مي‌كند تا راه‌هاي آرامش بخشي (Relaxing) و كنترل استرس را ياد بگيريد.
-
درمان‌های علوم اعصاب ( نوروتراپی)
درمان‌های نوروتراپی عبارتند از:
- نوروفیدبک (برای انجام نوروفیدبک در مشهد، کلیک کنید.)
- تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)
- تحریک الکتریکی مغز (TDCS)
درمان‌های علوم اعصاب در مقابل روش‌های روان درمانی این مزیت را دارند که فرد نیازی به صحبت راجع به حادثه‌ای منجر به PTSD شده است، نداشته و حوادث دیگر مرور نمی‌شوند. همچنین، این روش‌های درمانی نیازی به دارو ندارند (عوارض داروها را ندارند). همچنین، داروها بعضا اثرات مقطعی داشته که در مورد درمان نوروتراپی اینچنین نیست و پایدارند.
برای درمان استرس پس از حادثه در مشهد می‌توانید از خدمات مرکز اعصاب و روان نوین استفاده کنید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳