حافظه هر انسانی یکی از شگفت‌آورترین دارایی های اوست. برای همه ما پیش آمده که به درستی به خاطر نیاوریم یک وسیله را کجا گذاشته‌ایم یا اسم یک شخص را یادمان نیاید.هر چقدر هم که سن‌مان بالاتر می‌رود این حالت‌ها تشدید می‌شود و به خاطر نیاوردن‌هایمان بیشتر.

اختلالات حافظه می‌تواند آسیب‌های زیادی را برای افراد و خصوصا سالمندان به وجود آورد. این اختلالات به دلایل گوناگون و شکل‌های مختلفی بروز می‌کنند و در هر فردی با دیگری متفاوت است.
این اختلالات گاهی در حوزه یادآوری، گاهی یادگیری، گاهی استدلال و … رخ می‌دهند و می‌توانند کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهند.
برای اینکه اختلالات حافظه را بدانیم بهتر است ابتدا انواع حافظه را بشناسیم.

انواع حافظه انسان کدام اند؟

حافظه انسان در واقع دارای اشکال بسیاری است . می دانیم زمانی که حافظه ای را ذخیره می کنیم ، در واقع داریم اطلاعات را ذخیره می کنیم. اما اینکه چه اطلاعاتی را و به چه مدتی حفظ می نماییم ، تعیین کننده انواع حافظه انسان است.

معمول ترین طبقه بندی انواع حافظه انسان شامل حافظه کوتاه مدت ( یا حافظه کاری ) و حافظه بلند مدت ، بر اساس میزان زمانی که حافظه ذخیره می شود ، می باشد.

حافظه بلند مدت

حافظه بلند مدت (Long-term memory) سیستم مغز ما برای ذخیره ، مدیریت ، و بازیابی اطلاعات است.

حافظه بلند مدت چیزی است که بیش از چند دقیقه از وقوع آن اتفاق افتاده ، و شما به یاد می آورید. خاطرات بلند مدت می توانند چند روز یا چند سال در ذهن شما باقی بمانند. خاطرات طولانی مدت از لحاظ نیرو همان اندازه نمی باشند.

خاطرات قوی تر، شما را قادر به یادآوری رویداد یا واقعیت مورد تقاضا می سازد، برای مثال ، پاریس پایتخت فرانسه است. خاطرات ضعیف اغلب به خاطر تشویق یا یادآوری به ذهن می رسند.

حافظه کوتاه مدت

به طور دقیق حافظه کوتاه مدت (short-term memory) به “حافظه در حال کار” اشاره دارد.

به عنوان یکی از دو حافظه اصلی ، حافظه کوتاه مدت مسئولیت ذخیره اطلاعات به طور موقت و تعیین اینکه آیا قابل انتقال به حافظه بلند مدت یا عدم پذیرش آن می باشد. اگر چه به نظر پیچیده می آید ، اما فرآیند حافظه کوتاه مدت کمتر از یک دقیقه طول می کشد تا تکمیل گردد.

انواع حافظه بلند مدت

همانطور که می دانید خاطرات طولانی مدت بسیار پیچیده تر از نوع کوتاه مدت خود هستند.

• حافظه آشکار
  • حافظه آشکار (Explicit memory) ، یا حافظه اخباری (declarative memory) ، یک نوع حافظه بلند مدت است که نیاز به تفکر آگاهانه دارد. این همان چیزی است که اکثر مردم در هنگام تفکر در مورد خاطرات در ذهن دارند.
• حافظه ضمنی
  • حافظه ضمنی (Implicit Memory) شکلی اصلی از حافظه بلند مدت است که نیاز به تفکر آگاهانه ندارد. حافظه ضمنی به شما اجازه انجام کار را بر اساس عادت را می دهد.
• حافظه مربوط به شرح حال
  • اکثر ما بخشی از زندگی را بهتر از دیگران به یاد می اوریم. این همان حافظه مربوط به شرح حال (Autobiographical Memory) است.
• حافظه و الهه خواب
  • محققان معتقدند که خواب فعالانه به مغز کمک می کند تا آنچه را که یاد می گیریم و به یاد می آوریم قوت بخشیم .

حال که کمی با انواع حافظه آشنا شدیم به اختلالات حافظه می پردازیم.

اختلالات حافظه چیست؟

بیشتر ما زمانی که نام اختلال حافظه یا مشکل در حافظه را می‌شنویم به یاد فراموشی و آلزایمر می‌افتیم. در واقع می‌توان گفت که عده زیادی از آدم‌ها این اشتباه را انجام می‌دهند. در حالیکه اختلالات حافظه فقط به آلزایمز و فراموشی محدود نمی‌شوند و انواع مختلفی دارند.

اما بهتر است پیش از آنکه درباره علائم اختلالات حافظه بپردازیم، تعریف اختلال حافظه را بدانیم.

به طور کلی به هر نوع اتفاق، حالت یا کاری که زندگی نرمال فرد را از سطح تعادل خارج کند و او را با مشکلاتی در زندگی فردی یا ارتباطات اجتماعی روبه‌رو کند به عنوان اختلال شناخته می‌شود. بنابراین هر نوع تغییری در حافظه که زندگی افراد را از حالت نرمال و طبیعی آن خارج کند، به عنوان اختلالات حافظه شناخته می‌شود.

پس می‌توان گفت اختلال حافظه مشکلی است که در بخش حافظه انسان به وجود می‌آید و برخی از فعالیت‌ها مغز را از کارکرد طبیعی خود خارج می‌کند.

انواع اختلالات حافظه

اختلال حافظه انواع مختلفی دارد و به اشکال گوناگونی بروز می‌کند. آگاهی از انواع اختلالات حافظه به خوبی کمک می‌کند که مشکلات موجود را زودتر و به موقع تشخیص داده و برای درمان آن اقدام کنید:

آلزایمر

می‌توان گفت مشهورترین نوع اختلال حافظه آلزایمر یا فراموشی است. این اختلال شایع خیلی از افراد را به خودش درگیر کرده است و علائم و نشانه‌های آن در میان سالمندان بیشتر دیده می‌شود.

آلزایمر به عنوان یک بیماری مغزی شناخته می‌شود که در میان سالمندان رایج‌تر است اما در برخی افراد با سنین کمتر حدودا 40 سال هم دیده می‌شود.

شایع‌ترین عامل زوال عقل که به عنوان یک بیماری پیش‌رونده شناخته می‌شود، آلزایمز است. این نوع از اختلالات حافظه در اثر بالا رفتن و کهولت سن اتفاق می‌افتد. اما عوامل دیگری مانند وراثت، آسیب مغزی، دیابت، فشار خون و یا نوع تغذیه نامناسب می‌تواند احتمال ابتلا به آلزایمر را بالا ببرد.

زوال عقل یا آلزایمر به شکل زیر بروز می‌کند:

• از دست دادن حافظه
• حالات بی‌قراری
• از دست دادن احساسات
• عدم توانایی در برقراری با دیگران
• گیچ بودن
• ناتوانی در استدلال وقایع

آلزایمر با ضعف حافظه کوتاه مدت همراه است و با گذشت زمان نیست بیشتر می‌شود. در این حالت فرد قادر به یادآوری اتفاقات پیرامون خود، یا شناخت آدم‌های اطراف نیست. افرادی که به این نوع از اختالالات حافظه مبتلا می‌شوند،  به سختی می‌توانند از پس کارهای خود برایند و بدون نیاز به دیگران فعالیت کنند.

دمانس پیشانی گیجگاهی

از دیگر انواع اختلالات حافظه می‌توان به دمانس پیشانی گیجگاهی اشاره کرد که در آن، بخشی از سلول‌های موجود در دو ناحیه پیشانی و گیجگاه از بین می‌روند. این نوع اختلال حافظه افرادی را در سنین پایین، بین 40 تا 65 سال،  را هم دربرمی‌گیرد. این نوع اختلال می‌تواند افرادی در رنج سنی نوجوان را هم به خود درگیر کند.

زمانی که لوب پیشانی مغز تخریب می‌شود، بخش‌های مختلفی از رفتارهای فرد را در طول زندگی تحت تاثیر قرار می‌دهد که مواجهه با بسیاری از آن‌ها ترسناک است. مانند:

• تغییرات بسیار شدید رفتاری و شخصیتی
• به زبان آوردن حرف‌ها و جملات ناشایست و خارج از عرف
• مشکل در آغاز و انجام کارها
• رفتارهای خشونت آمیز
• تغییر در رفتارهای جنسی
• حواس‌پرتی  بی‌توجهی
• پارکینسون
• تشنج
• گرفتگی ماهیچه‌ها و … .

دمانس لویی بادی

دمانس لویی بادی نیز از دیگر انواع اختلالات حافظه است که به عنوان یک اختلال پیش‌رونده ظاهر می‌شود و بخش مهمی از بافت‌های مغز را از بین می‌برد. در این نوع از اختلال حافظه بافت مغز شروع به تولید نوعی پروتئین غیر طبیعی می‌کند که به لویی بادی مشهور است. این بیماری عموما در دهه 60 یا 70 زندگی خودش را نشان می‌دهد.

مهم‌ترین بخش‌های حافظه که دمانس لویی بادی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد عبارتند از:

• عدم توانایی فکر کردن
• کمبود توانایی در استدلال
• کاهش توانایی در پردازش اطلاعات
• مهم‌ترین نشانه‌هایی که دمانس لویی بادی خودش را با آن نشان می‌دهد موارد زیر هستند:
• توهمات دیداری و شنیداری که با جزییات هستند و فرد با آن‌ها مشکلی ندارد
• حالت‌های گیجی، منگ شدن، غش کردن یا زمین خوردن
• افسردگی
• ایجاد تغییر در سطح توجه که گاهی ماه‌ها طول می‌کشد. مثل خیره ماندن به یک نقطه، خواب‌آلودگی، هذیان و …
• اختلال در خواب

اختلال شناختی میانه

اختلال شناختی میانه یکی دیگر از انواع اختلالات حافظه است که میان شرایط عادی و حافظه نرمال و زوال عقل قرار دارد.

افرادی که به این نوع اختلال مبتلا می‌شوند، در حافظه، تفکر، کاربرد زبان و همچنین قضاوت مشکل دارند. افرادی که به اختلال شناختی میانه دچار هستند بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به آلزایمر هستند.

کم‌کاری تیروئید، کلسترول بالا، فشار خون بالا، دیابت و عامل سن از مهم‌ترین عوامل بروز این نوع ضعف حافظه است.

دمانس عروقی

شایع‌ترین نوع اختلال حافظه بعد از آلزایمر، دمانس عروقی است. زمانی که جریان خون در مغز کاهش می‌یابد، بافت‌های مغزی تخریب می‌شوند. گاهی این اتفاق به دلیل انسداد رگ‌ها اتفاق می‌افتد و گاهی در اثر ایجاد لخته خون، به طو کامل مسدود می‌شود.

این نوع از اختلالات حافظه ممکن است کم کم و یا به دلیل عمل‌های جراحی سنگین مثل جراحی‌های شکمی، بای پس قلبی و … اتفاق بیفتد.

راه‌های تشخیص اختلالت حافظه

آزمایش های تشخیصی برای اختلالات حافظه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. آزمایشات عصبی برای تشخیص مشکلات تفکر و حافظه
2. معاینه فیزیکی و عصبی:
   • رفلکس ها
   • تون عضلانی و قدرت
   • توانایی بلند شدن از روی صندلی و راه رفتن
   • حس بینایی و شنوایی
   • هماهنگی
   • تعادل
3. تست های آزمایشگاهی برای بررسی خون برای علل قابل درمان از دست دادن حافظه، مانند:
   • اختلالات تیروئید
   • کمبود ویتامین
4. مطالعات تخصصی تصویربرداری مغز، از جمله:
   • توموگرافی رایانه ای (CT)برای رد علل مانند سکته مغزی
   • تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)برای تعیین چگونگی تغییر مغز
   • توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)برای تشخیص سطح پلاک (خوشه های غیر طبیعی پروتئین) یا درهم آمیختگی (پیچ خوردگی در سیستم حمل و نقل مغز) در مغز
   • MRI عملکردی (fMRI) قسمت هایی از مغز را کنترل می کند که عملکردهایی مانند گفتار یا حرکت را کنترل می کند.
   • یکی از بهترین راه‌های تشخیص اختلالات حافظه از اختلال حافظه کوتاه مدت را می‌توان از طریق نقشه مغزی QEEG و همچنین نوار مغز یا کلینکال Q تشخیص داد که این تست‌ها در مرکز اعصاب و روان نوین ارائه می‌گردد.
5. آزمایش عصب روانشناختی از وظایف تخصصی شناختی، زبانی، حافظه ای و مهارت های حرکتی برای بررسی ساختارهای خاص مغز یا مسیرها استفاده می کند.

نوار مغز یا EEG کدام اختلالات حافظه را تشخیص می دهد؟

نتایج تست تشخیص اختلال حافظه با استفاده از نوار مغز الگوها را طبیعی یا غیرطبیعی به وسیله سیستم پردازشی کیلنیکال Q با پردازش الگو بدست آمده از مراجع اختلالات زیر را تشخیص می‌دهد:

• زوال عقل و آلزایمر؛
• اختلالات مصرف مواد؛
• خونریزی در مغز؛
• آسیب سر؛
• تورم مغز؛
• تومور مغزی؛
• اختلال تشنجی مانند صرع.

راه‌های درمان اختلالات حافظه

درمان های مربوط به شرایط حافظه و زوال عقل با هدف جلوگیری از بدتر شدن علائم و بهبود عملکرد کلی و کیفیت زندگی شما انجام می شود. زوال عقل ناشی از عفونت یا واکنش به دارو اغلب قابل درمان و معکوس است. زوال عقل پیشرونده – مانند بیماری آلزایمر – می تواند کند شود اما متوقف نمی شود. درمان های شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آنتی بیوتیک ها

 اگر عفونت باعث مشکلات حافظه شود، آنتی بیوتیک ها می توانند عفونت را درمان کنند

رژیم و تغذیه

سوتغذیه می تواند منجر به اختلالات حافظه شود. رژیم غذایی مناسب می تواند به بازیابی مواد مغذی و مهارت های شناختی طبیعی کمک کند.

پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل

برخی از اشکال اختلالات حافظه ناشی از مصرف مواد مخدر و الکل است.

داروها

 برخی از داروهای خاص (مهارکننده های کولین استراز) ممکن است باعث کاهش سرعت حافظه، تفکر و مهارت های زبانی شوند و تغییرات در رفتار، توهم را کاهش دهند. این داروها برای همه مفید نیستند و ممکن است فقط برای مدت زمان محدودی موثر باشند.

توانبخشی شناختی

روش های درمانی بر بهبود مهارت های شناختی برای طیف وسیعی از فعالیت ها و استفاده از ابزارها و تکنیک هایی مانند دفترچه یادداشت حافظه یا خود نشانه گذاری متمرکز بود.

فعالیت بدنی

فعال ماندن می تواند باعث پیشرفت علائم شود و سلامتی شما را حفظ کند. می توانید به تنهایی یا با یک متخصص فیزیوتراپی ورزش کنید.

تعاملات اجتماعی

 گذراندن وقت با کیفیت در کنار عزیزان و دوستان می تواند روحیه شما را بهبود بخشد، احساس انزوا را کاهش داده و سلامت کلی را تقویت کند.

محیطی امن و راحت

زندگی در یک محیط آشنا، ایمن و آرام بخش، احتمال آسیب و احساس اضطراب را کاهش می دهد.

نوروتراپی

درمان های نوروتراپی عبارتند از:

• نوروفیدبک
• تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)
• تحریک الکتریکی مغز (TDCS)

این روش‌های درمانی، مغز را تمرین می‌دهند تا عملکرد خود را اصلاح کند. از مزایای این روش‌های درمانی ‌می توان به نداشتن عوارض و همچنین پایدار بودن نیز اشاره کرد.

برای درمان حافظه کوتاه مدت در مشهد و دیگر اختلالات حافظه می توانید از خدمات مرکز اعصاب و روان نوین استفاده کنید.

مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات

• روان درمانی و مشاوره
• روانپزشکی
• نوروتراپی
  • تشخیصی
    • نوار مغزی (CQ) و نقشه مغزی (QEEG)
  • درمانی
    • نوروفیدبک
    • تحریک مغناطیسی مغز rTMS
    • تحریک الکتریکی TDCS
• تست‌های روان سنجی

در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید وهمچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.

051-38817441

۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳

برای مطالعه بیشتر اینجا کلیک کنید.