پرخاشگری کودکان یک اختلال رفتاری است که در آن کودک با هدف آسیب زدن به خود یا دیگران، رفتارهای خشونت آمیز، توهین آمیز یا تخریب آمیز انجام می‌دهد. پرخاشگری کودکان ممکن است به صورت فیزیکی، کلامی، روانی یا اجتماعی باشد. پرخاشگری خردسالان معمولاً نشانه‌ای از نارضایتی، ناتوانی، ناکامی، استرس یا تحریک است.
بیشتر بدانیم: اصول فرزند پروری
پرخاشگری کودکان به چه معناست؟
پرخاشگری کودکان به معنای رفتارهای نامناسب و غیرقابل قبول است که کودک برای برقراری حاکمیت، ابراز خشم، انتقام گیری یا حل مسائل خود از آن‌ها استفاده می‌کند. این پرخاشگری‌ها ممکن است شامل ضرب و شتم، لگد زدن، گاز گرفتن، تهدید کردن، توهین کردن، شایعه پراکنی، حذف از گروه، تخریب اموال و … باشد.
پرخاشگری کودکان چه نشانه‌هایی دارد؟
پرخاشگری کودکان ممکن است با نشانههای زیر همراه باشد.
- عصبانیت و بدخلقی بیش از حد
- عدم احترام به قوانین و مقررات
- عدم همدلی و همکاری با دیگران
- عدم توجه به حقوق و احساسات دیگران
- عدم تحمل نظرات و انتقادات مخالف
- عدم قدردانی و سپاسگزاری
- علاقه به بازی‌های خشونت‌بار و رسانه‌های منفعل
- دچار مشکلات تحصیلی و اجتماعی
علل پرخاشگری کودکان
پرخاشگری کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و مشکلاتی را ایجاد کند. برخی از دلایل پرخاشگری کودکان عبارتند از:
- ناامیدی از عدم رسیدن به آنچه که می‌خواهند یا مجبور شدن به کاری که تمایلی به انجام ان ندارند.
- بیماری‌های روانی مانند ADHD، اوتیسم، وسواس فکری-اجباری و …
- عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی
- محیط زندگی، تروما، ناکارآمدی خانواده و سبک‌های اشتباه فرزندپروری
پرخاشگری کودکان چه مشکلاتی را به همراه دارد؟
برخی از مشکلات ناشی از پرخاشگری کودکان عبارتند از:
- استرس فرزندان و کاهش شدید اعتماد به نفس و عزت نفس آن‌ها
- بروز احساس بی‌ارزش بودن و حس گناه در فرزندان
- زمینه رفتار پرخاشگرانه در فرزندان در سنین نوجوانی و جوانی
- نمود پیدا کردن گوشه‌گیری و افسردگی در فرزندان
- دچار شدن به مشکلات یادگیری، تحصیلی، اجتماعی و قانونی
پرخاشگری فعال و پس خور چیست؟
پرخاشگری فعال و پس‌خور دو نوع مختلف از پرخاشگری هستند که بر اساس شکل بروز و روش ابراز آن‌ها متفاوت است. پرخاشگری فعال یا مستقیم، رفتاری است که به صورت آشکار و مستقیم به دیگران آسیب می‌رساند یا قصد آسیب رساندن به آن‌ها را دارد. مثلاً، ضرب و شتم، توهین، تهدید، تحقیر و … در مقابل، پرخاشگری پس‌خور یا غیر مستقیم، رفتاری است که به صورت پنهان و غیر مستقیم به دیگران آسیب می‌رساند یا قصد آسیب رساندن به آن‌ها را دارد. مثلاً، شایعه پراکنی، تحقیر در پشت سر، قطع رابطه، تبعید اجتماعی و …
پرخاشگری فعال و پس‌خور با توجه به عوامل مختلف مانند جنسیت، سن، شخصیت، فرهنگ و محیط اجتماعی ممکن است تفاوت‌هایی در شدت و شکل بروز داشته باشند. بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته، پسران بیشتر از دختران به پرخاشگری فعال گرایش داشته و دختران نیز بیشتر از پسران به پرخاشگری پس‌خور گرایش دارند. همچنین، با افزایش سن، پرخاشگری فعال کمتر شده و پرخاشگری پس‌خور بیشتر می‌شود. علاوه بر این، شخصیت و خصوصیات فرد نظیر خودکارآمدی، خودپذیرش، خودآگاهی، هوش هیجانی و سایر ویژگی‌های شخصیتی، نقش مهمی در نحوه ابراز خشم و پرخاشگری دارند. در نهایت، فرهنگ و محیط اجتماعی نیز بستر مناسب یا نامناسب بودن برای رفتارهای پرخاشگرانه را تعیین می‌کنند.
تشخیص پرخاشگری کودکان
مصاحبه بالینی
تشخیص پرخاشگری می‌تواند از طریق مصاحبه بالینی صورت بگیرد. به عنوان یک والد، اگر شک دارید که کودکتان پرخاشگر هست یا نه، به این نشانه‌ها دقت کنید.
نشانههای پرخاشگری خردسالان عبارتند از:
- عصبانیت، بدخلقی، لجبازی و نافرمانی
- ناتوانی در حل مسائل و درگیری‌های اجتماعی به صورت سازنده
- ناتوانی در کنترل هیجانات و تکانه‌های خود
- عدم احترام به حقوق و احساسات دیگران
- عدم همدلی و همکاری با دیگران
- عدم اعتماد به نفس و خودپذیرشگری
- علاقه به بازی‌های خشونت‌آمیز و رسانه‌های گروهی
تشخیص پرخاشگری با تست Clinical Q
یکی از روش‌های تشخیص پرخاشگری کودکان، استفاده از تست clinical q است. این تست، یک نوع EEG (الکتروانسفالوگرام) ساده و سریع است که با اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز در نقاط مختلف، می‌تواند نشان دهد که کدام قسمت‌های مغز درگیر پرخاشگری است و چه نوع پرخاشگری (فعال یا پس‌خور) در کودک وجود دارد. با توجه به نتایج تست clinical q، می‌توان برنامه درمان مناسب را برای کودک طراحی کرد.
بیشتر بدانیم: تستClinical Q چیست؟
راه‌های درمان پرخاشگری کودکان
پرخاشگری کودکان قابل درمان و کنترل است. بعضی از راه‌های درمان پرخاشگری کودکان عبارتند از:
- شناسایی و حل ریشه پرخاشگری
- آموزش رفتار مناسب و مثبت به کودک
- تقویت خودآگاهی و خودکنترلی در کودک
- تعامل صمیمانه و مثبت با کودک
- استفاده از شیوه‌های روان‌شناختی، هم‌افزای‌های خلاق، بازده‌های مثبت و تلاش برای حفظ هم‌آهنگی خانوادگی
روش درمان پرخاشگری کودکان با نوروفیدبک
نوروفیدبک، یک روش درمان غیر دارویی و غیر تهاجمی است که با استفاده از بازخورد فعال، مغز را آموزش می‌دهد تا فعالیت الکتریکی خود را تغییر دهد و به حالت بهینه برسد. در این روش، الکترود‌های کوچک به سر کودک متصل می‌شوند و فعالیت الکتریکی مغز را به یک کامپیوتر منتقل می‌کنند. سپس، با استفاده از بازخوردهای صوتی و تصویری (مثل بازی‌های ویدئویی)، مغز را تحریک می‌کنند تا به سمت الگوهای فعال سالم حرکت کند. به این ترتیب، مغز چگونگی تولید و حفظ الگوهای فعال سالم را یاد می‌گیرد و قادر می‌شود خود را تنظيم کند. این روش درمان باعث کاهش پرخاشگري، اضطراب، افسردگي می شود.
با توجه به اینکه نوروفیدبک یک روش نوین و موثر در درمان پرخاشگری خردسالان است؛ اگر ساکن شهر مشهد هستید؛ می‌توانید برای انجام تست نوروفیدبک در مشهد به کلینیک اعصاب و روان نوین مراجعه نمایید. مرکز نوین، دارای تجهیزات به روز و مدرن بوده و با داشتن کادری متخصص و دلسوز، می‌تواند به درمان کودکان دلبندتان کمک کند.
بیشتر بدانیم: درمان خشم و پرخاشگری بدون نیاز به دارو
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳