زمان یکی از منابع با ارزش در زندگی است که هرگز قابل بازگشت نیست. همه ما محدود به ۲۴ ساعت در روز هستیم و باید با توجه به این محدودیت، کارها و وظایف خود را انجام دهیم. اما چگونه می‌توانیم بهینه از زمان استفاده کنیم؟ چگونه می‌توانیم در زمان مقرر کارها و وظایف خود را تمام کنیم؟ چگونه می‌توانیم با دیگران به صورت احترام آمیز و ملاحظه‌آمیز ارتباط برقرار کنیم؟ پاسخ به این سؤالات در روانشناسی وقت شناسی پیدا می‌شود.
بیشتر بدانیم: روانشناسی چیست؟
تعریف وقت شناسی
روانشناسی وقت شناسی شاخه‌ای از روانشناسی است که به بررسی تاثیرات فردی، فرهنگی، اجتماعی و سازمانی بر نحوه‌ی استفاده از زمان، تعیین اولویت‌ها، تعهد به زمانبندی، تأخیر در كار، دیر رسیدن، دیر كار كردن، دیر خوابیدن و دیر بیدار شدن می‌پردازد.
روانشناسی وقت شناسی به ما نشان می‌دهد كه چگونه با استفاده از تكنیك‌های علمی، زمان خود را به صورت كارآمد، خلاق، سالم و خوشحال سپری كنیم. همچنین به ما یاد می‌دهد كه چگونه با دیگران به صورت همكارانه، همدلی، همزبانی و همفكری در زمان مناسب ارتباط برقرار كنیم.
فواید وقت شناسی
وقت شناسی یك خصوصیت فضیلت‌آور است كه بسیاری از فوائد را به همراه دارد. بعضی از فوائد وقت شناسی عبارتند از:
- افزایش بهره‌وری و كارایی: وقت شناسان توانایی بیشتری در انجام كارها و وظایف خود دارند و كمتر از زمان خود هدر می‌دهند. آنها با برنامه ریزی مناسب، تعیین اولویت‌ها، تقسیم كار و اجتناب از تأخیر در كار، می‌توانند به نتایج مطلوب برسند.
- افزایش اعتماد به نفس و خودكارآمدی: وقت شناسان احساس مسئولیت و تعهد بالاتری نسبت به كارها و وظایف خود دارند و به توانایی خود برای انجام آنها اعتماد دارند. آنها با رعایت زمانبندی، پاسخگوی عملكرد خود هستند و به خودشان اجازه نمی‌دهند که به دلایل غیرضروری یا بی‌معنی کارهایشان را به تأخیر بیاندازند.
- افزایش رضایت و شادکامی: وقت شناسان احساس رضایت و شادکامی بیشتری از زندگی خود دارند. آنها با استفاده بهینه از زمان، می‌توانند هم به کارهای حرفه‌ای و هم به کارهای شخصی خود بپردازند. آنها با داشتن تعادل بین کار و زندگی، می‌توانند به نیازهای فیزیکی، روحی، اجتماعی و معنوی خود پاسخ دهند.
- افزایش احترام و محبوبیت: وقت شناسان در محیط کار و جامعه مورد احترام و محبوبیت قرار می‌گیرند. آنها با رعایت زمان دیگران، نشان می‌دهند که به آنها ارزش قائل هستند و با آنها به صورت صادقانه رفتار می‌کنند. آنها با حضور به موقع در جلسات، تحویل به موقع کارها، پاسخگویی به موقع تلفن ها و پیام ها، اعتبار و قابلیت اطمینان خود را نشان می‌دهند.
مضرات عدم وقت شناسی
بر خلاف فوائد فراوان وقت شناسی، دیر رسیدن یك عادت بدی است كه بسیاری از ضررها را به همراه دارد. بعضی از ضررهای دیر رسیدن عبارتند از:
- کاهش اعتماد به نفس و خودکارآمدی: دیر رسیدگان احساس مسئولیت و تعهد کمتری نسبت به کارها و وظایف خود دارند و به توانایی خود برای انجام آنها اعتماد ندارند. آنها با نقض زمانبندی، عذرخواهی مکرر، تقصیر گذاشتن بر دیگران یا شرایط، از پاسخگویی عملکرد خود فرار می‌کنند و به خودشان اجازه می‌دهند که به دلایل غیرضروری یا بی‌معنی کارهایشان را به تأخیر بیاندازند.
- کاهش رضایت و شادکامی: دیر رسیدگان احساس رضایت و شادکامی کمتری از زندگی خود دارند. آنها با استفاده نابهینه از زمان، نمی‌توانند هم به کارهای حرفه‌ای و هم به کارهای شخصی خود بپردازند. آنها با داشتن نامتعادل بین کار و زندگی، نمی‌توانند به نیازهای فیزیکی، روحی، اجتماعی و معنوی خود پاسخ دهند.
- کاهش احترام و محبوبیت: دیر رسیدگان در محیط کار و جامعه مورد بی‌احترامی و بدبینی قرار می‌گیرند. آنها با نادیده گرفتن زمان دیگران، نشان می‌دهند که به آنها ارزش قائل نیستند و با آنها به صورت دروغین رفتار می‌کنند. آنها با حضور دیر هنگام در جلسات، تحویل دیر هنگام کارها، پاسخگویی دیر هنگام تلفن ها و پیام ها، اعتبار و قابلیت اطمینان خود را از دست می‌دهند.
نکات کاربردی برای بهبود وقت شناسی
برای تبدیل شدن به یك فردی وقت شناس، لازم است كه چند عادت سالم را در خود تقویت كنیم. بعضی از نكات كاربردی برای بهبود وقت شناسی عبارتند از
- برای هر کار یا وظیفه یک زمان مناسب تعیین کنید و آن را در تقویم یا چیدمان روزانه خود قید کنید. سعی کنید زمان تعین شده را با توجه به اولویت، میزان سختی، میزان لذت، میزان فوریت و میزان ملاحظات فردی یا جمعی از قبل برآورد كنید.
- برای هر کار یا وظیفه یک ضرب‌العجل مشخص کنید و آن را در تقویم یا چیدمان روزانه خود قید کنید. سعی کنید ضرب‌العجل تعیین شده را با توجه به اهمیت، نتیجه، تأثیر و پیامد آن از قبل مشخص کنید
- برای هر کار یا وظیفه یک برنامه عملی داشته باشید و آن را در چک لیست یا لیست کارهای خود قید کنید. سعی کنید برنامه عملی را با توجه به مراحل، منابع، شرایط و مشکلات احتمالی آن از قبل طراحی کنید.
- برای هر کار یا وظیفه یک تعهد شخصی داشته باشید و آن را در دفترچه یادداشت یا دفترچه خودپسندی خود بنویسید. سعی کنید تعهد شخصی را با توجه به ارزش‌ها، اهداف، خواسته‌ها و نگرش‌های خود از قبل تثبیت کنید.
- برای هر کار یا وظیفه یک پاداش مناسب در نظر بگیرید و آن را در دفترچه گزارش یا دفترچه تقدیر خود ثبت کنید. سعی کنید پاداش مناسب را با توجه به مقدار تلاش، مقدار پیشرفت، مقدار دستاورد و مقدار لذت آن از قبل انتخاب کنید.
- برای هر کار یا وظیفه یک بازخورد منصفانه بخواهید و آن را در دفترچه ارزشگذاری یا دفترچه پیشرفت خود نوشت كنید. سعی كنید بازخورد منصفانه را با توجه به نقطه قوت، نقطه ضعف، فرصت و تهدید آن از قبل درخواست كنید.
- برای هر کار یا وظیفه یک اصلاح لازم داشته باشید و آن را در دفترچه بهبود یا دفترچه تغییر خود عمل كنید. سعی كنید اصلاح لازم را با توجه به علل، عوامل، راهكار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مؤثر و نتایج مطلوب آن از قبل اجرای کنید.
چگونه می‌توانم کارها و وظایف خود را شناسایی و اولویت بندی کنم؟
برای شناسایی و اولویت بندی کارها و وظایف خود، باید از چند معیار استفاده کنید. این معیارها عبارتند از:
- اهمیت: چقدر کار یا وظیفه برای رسیدن به هدف یا نتیجه مورد نظر شما حیاتی است؟
- فوریت: چقدر کار یا وظیفه برای رعایت ضرب‌العجل یا جلوگیری از عواقب منفی ضروری است؟
- سختی: چقدر کار یا وظیفه برای انجام دادن نیاز به تلاش، زمان، منابع، دانش یا تخصص دارد؟
- لذت: چقدر کار یا وظیفه برای انجام دادن منبع رضایت، شادکامی، خلاقیت یا تحول شخصی است؟
با توجه به این معیارها، می‌توانید کارها و وظایف خود را به چهار دسته تقسیم كنید:
A
کارها و وظایف با اهمیت و فوریت بالا. این كارها و وظیفه ها برای رسیدن به هدف یا نتیجه حیاتی هستند و در صورت عدم انجام عواقب منفی جدی دارند. این كارها و وظیفه ها باید در اولین فرصت انجام شوند.
B
کارها و وظایف با اهمیت بالا و فوریت پائین. این كارها و وظیفه ها برای رسیدن به هدف یا نتیجه مطلوب هستند اما در صورت عدم انجام عواقب منفی فوری ندارند. این كارها و وظیفه ها باید در زمان تعیین شده یا پس از كارها و وظیفه های A انجام شوند.
C
کارها و وظایف با اهمیت پائین و فوریت بالا. این كارها و وظیفه ها برای رسیدن به هدف یا نتیجه ضروری نیستند اما در صورت عدم انجام عواقب منفی فوری دارند. این كارها و وظیفه ها باید در زمان تعیین شده یا پس از كارها و وظیفه های B انجام شوند.
D
کارها و وظایف با اهمیت و فوریت پائین. این كارها و وظیفه ها برای رسیدن به هدف یا نتیجه ضروری نیستند و در صورت عدم انجام عواقب منفی جدی ندارند. این كارها و وظیفه ها باید در زمان خالی یا پس از كارها و وظیفه های C انجام شوند یا به دلیل كم ارزش بودن حذف یا به دیگران واگذار شوند.
کلام آخر
روانشناسی وقت شناسی یك شاخه جذاب از روانشناسی است كه به ما كمك می كند تا به صورت كارآمد، خلاق، سالم و خوشحال از زمان استفاده كنیم.
مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات
در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید وهمچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳
۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳
