در روانشناسی آزمون ها و ابزارها نقش بسیار پررنگی دارند. آزمون های روانسنجی را می توان ابزارهایی دانست که به کمک آن ها روانشناسان و جامعه شناسان می توانند بیشتر به ویژگی های افراد پی ببرند. در واقع در اکثر مواقع این نظر روانشناس است که در نتیجه و تصمیم نهایی، تعیین کننده است و روانشناس نیز به منظور تشخیص، قادر به استفاده از همین آزمون های مختلف است. به نوعی این آزمون ها حکم آزمایش های عملی توسط پزشکان را دارند.
بیشتر بدانیم: آشنایی با روانسنجی
آزمون روانسنجی ابزاری برای اندازه گیری عینی معیار شده است که به منظور بررسی و سنجش خصوصیت یا خصوصیاتی نظیر هوش، خلاقیت، استعداد یا علایق کاربرد دارد.
آزمون روانسنجی چیست؟
آزمون های روانسنجی را می‌توان مجموعه‌ای از آیتم‌ها دانست که به کمک آن‌ها ویژگی‌های مرتبط با رفتار در انسان‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت. رفتار انسان ها دارای انواع مختلفی است و نمی توان آن را یک چیز کلی دانست.
به دسته ای از رفتار انسان ها که قابل مشاهده است رفتار آشکار می گویند. برخی از تست های روانشناختی به سنجش میزان انجام رفتار آشکار در افراد خواهند پرداخت. برخی از تست های روانشناسی نیز جهت سنجش میزان تلاش فرد برای رفتار آشکار در گذشته کاربرد دارند.
دسته دیگری از رفتارهای انسان ها رفتار نهان نام دارند. این نوع رفتارها همان طور که از نام آن ها پیداست در درون افراد و به صورت پنهان اتفاق می افتد. از بین رفتارهای نهان می توان به احساسات و افکار اشاره نمود. برخی از آزمون های روانی به منظور سنجش این نوع رفتارها به کار برده می شوند.
دسته دیگری از آزمون های روانشناختی نیز جهت پیش بینی رفتار آینده نظیر موفقیت های تحصیلی به کار برده می شوند.
از آزمون های روانسنجی همچنین به منظور بررسی مشکلات روانشناختی در افراد استفاده می شود. این آزمون ها بیشتر توسط روانشناسان به کار برده می شوند تا مشخص شود فرد دارای نشانه هایی از یک بیماری است یا خیر.
همچنین آزمون روانسنجی می تواند به نوعی توصیف کننده مشکلات عمومی روانی فردی باشد و با استفاده از آزمون های روانی مختلف می توان به خوبی به درک صحیحی از رفتار یک فرد دست پیدا کرد. در واقع آزمون های روانشناختی را می توان اولین و مهم ترین گام جهت در پیش گرفتن یک روش درمانی مناسب دانست.
برخی از خصوصیات فنی آزمون های روانسنجی
نیاز است که پیش از اقدام به استفاده از هر یک از آزمون های روانسنجی در ابتدا ویژگی ها و اصول روانسنجی آزمون مورد نظر بررسی شود. دو ویژگی مهم در هر آزمون روانشناختی، پایایی و اعتبار است.
پایایی
پایایی یعنی این که آزمون در بازه زمانی متفاوت برای گروهی از افراد نتیجه ثابتی را به همراه داشته باشد و به نوعی در گروه های جمعیتی مختلف آزمون ها نتایج شبیه به هم داشته باشند.
اعتبار یا روایی
اعتبار نیز در واقع به بخش فنی آزمون بر می گردد و به نوعی آزمون باید موفق به بررسی آن چه که مد نظر است شود.
البته گفتنی است که هر آزمون روانسنجی باید در جهت صحیح و اصولی به کار برده شود در غیر این صورت نمی توان انتظار داشت به بهبود فرد کمکی کنند. واقعیت آن است که هنوز بسیاری از افراد به درک صحیحی از نحوه استفاده از آزمون های روانی نرسیده اند.
دسته بندی های آزمون های روانسنجی
به صورت های متفاوتی می توان آزمون های روانشناختی را دسته بندی نمود. به طور معمول دسته بندی آزمون های روانشناختی براساس موارد زیر انجام می شود:
- اندازه گیرنده
از نظر اندازه گیرنده می توان آزمون های روانشناختی را به دو بخش خود گزارش دهی (فاعلی/ذهنی) و ارزیابی ارزیابان (عینی) تقسیم کرد.
- نوع محرک مورد ارزیابی
از نظر نوع محرک مورد سنجش، آزمون های روانشناختی آزمون های زیستی/فیزیولوژیک، عصب-روانشناختی، عملکردی، نحوه تفکر و رفتاری را شامل می شوند.
- نحوه ارزیابی
آزمون های روانسنجی از لحاظ شیوه سنجش در دو دسته مستقیم و غیرمستقیم انجام می شوند.
در دسته بندی نوع سنجش می توان آزمون های روانشناختی را در دسته های عینی، فرافکن و بینابینی داشت.
- رویکرد تهیه
رویکرد تهیه آزمون باعث می شود آزمون های روانشناختی به دو دسته نظری و روش تجربی تقسیم شوند.
- جامعه هدف آزمون
به لحاظ جامعه هدف آزمون ها در دو نوع سلامت و بالینی می باشند.
- هدف آزمون
در دسته بندی آزمون های روانشناختی از نظر هدف، می توان آزمون های پیماشی، آزمون های تشخیصی و آزمون های غربالگری را نام برد.
- نوع اجرا
از نظر نوع اجرا، آزمون های روانی را می توان به انواع گروهی، فردی و تلفیقی دسته بندی کرد.
- محتوای سنجش
از لحاظ آن چه که آزمون آن را مورد ارزیابی قرار می دهد نیز برخی از آزمون ها پیشرفت فرد از نظر مهارت فردی، ژنتیک و اکتسابی را مورد بررسی قرار داده و برخی دیگر به سنجش استعدادها و میزان پتانسیل فرد به منظور آموختن و پیشرفت خواهند پرداخت.
کاربرد آزمون های روانشناختی
با استفاده از آزمون های روانسنجی می‌توان بهترین روش درمانی را برای بهبود بیمار به کار برد. گاهی ممکن است از آزمون های روانی به صورت غیررسمی در ابتدای مصاحبه اولیه جلسات روانی درمانی استفاده شود. برخی مواقع نیز ارزیابی ها به شکل مصاحبه های ساختار یافته به منظور تشخیص هایی در عملکرد روحی فرد کاربرد دارند.
در مورد دوم به طور معمول از تست های روانشناختی استفاده می شود و می توان آن را قسمتی از یک ارزیابی روانشناختی جامع به شمار آورد. این که یک آزمون روانشناختی چه مدت طول بکشد کاملاً به نوع مشکل فرد و نیز دلیل این ارزیابی بستگی دارد. گاهی چند ساعت و گاهی تا چند روز ادامه خواهد داشت.
به طور معمول روانشناسان به منظور تشخیص شواهد مشکل روانی خاص در یک فرد از روش های گوناگون آزمون های کلامی بهره می گیرند. با شناسایی مشکلات روانشناختی راحت تر امکان ارائه برنامه های درمانی مناسب برای روانشناسان وجود خواهد داشت.
البته گاهی نیز ممکن است بسته به نوع مشکل، این ارزیابی حتی در طی روان درمانی نیز ادامه دار شود. در واقع احتمال داشته روانشناسان دوباره نیاز به ارزیابی مشکلات، علائم بیماری و میزان پیشرفت روان درمانی پیدا کنند تا دوباره بسته به اوضاع برنامه های روانی تغییر داده شوند.
در طی ارزیابی روانشناختی، روانشناس در نقش یک کارآگاه دقیق ظاهر می شود. او بسته به اطلاعات حاصله با ایجاد فرضیه های گوناگون و تست هر یک از این فرضیه ها با استفاده از پرسش هایی ساختاری، اطلاعات تاریخچه پزشکی و اجتماعی فرد و نیز اطلاعات اضافی به دست آمده، به سرنخ هایی می رسد.
چرا که به کمک هر فرضیه می توان دلیل عملکرد روانی فعلی فرد را تشخیص داد. و سرانجام روانشناس موفق به تشخیص بالینی شده و یک روش درمانی مناسب را انتخاب می کند.
تست های روانسنجی توسط چه افرادی استفاده می شوند؟
علم روانشناسی در زمینه رفتار و شخصیت انسان تحقیقات گسترده ای دارد و یکی از نتایج این تحقیقات روش های مختلف برای تشخیص مشکلات افراد است. این روزها به منظور ارزیابی هر چه دقیق تر ابعاد مختلف عملکرد روانشناختی و شاخصه های شخصیتی فرد، مقیاس های ارزیابی روانشناختی مختلفی وجود دارند.
آزمون های روانسنجی بایستی توسط روانشناسان مورد استفاده قرار گیرند. چرا که این افراد در این زمینه به خوبی برای مدیریت، تفسیر و ارزیابی آزموش های روانشناسی مورد آموزش قرار گرفته اند. لذا آزمون های روانشناختی حتماً باید زیر نظر روانشناسی حرفه ای و در محیطی درمانی یا تشخیصی و با مجوز رسمی انجام شود.
موارد استفاده از آزمون های روانسنجی
آزمون های روانشناسی همان طور که گفتیم استفاده های زیادی برای بهبود روند درمانی افراد دارند. و همچنین به کمک آن ها می توان بهتر شخصیت افراد را درک کرد. در ادامه بیشتر با موارد استفاده از آزمون های روانشناختی آشنا خواهیم شد:
1. سنجش توانایی ذهنی یا همان آی کیو (IQ)
IQ همان طور که می دانید در بین عموم مردم به معنای مقیاسی به منظور سنجش توانمندی های ذهنی افراد در شرایط سنی برابر است. و از آن با عنوان توانایی هوشی یا ضریب هوشی نیز یاد می شود. برای آن که مشخص شود فرد دارای چه میزان بهره هوشی است نیاز می باشد که از او تست های مختلفی گرفته شود و به این شکل بتوان به قابلیت های گوناگون ذهنی او پی برد.
در واقع به کمک هر آزمون بخشی از ویژگی های مغزی فرد مد نظر قرار داده می شود و در نهایت با استفاده از تست های انجام شده و با در نظر گیری سن فرد، میزان بهره هوشی او مشخص خواهد شد. نمره IQ به منظور مقیاس، به شکل نمره ای استاندارد نشان داده می شود.
اما لازم به ذکر است که بیشتر مردم از این موضوع بی اطلاع هستند که نمره IQ در واقع مقیاسی تطبیقی برای هوش می باشد. و نمی توان بدون توجه به این که چه آزمونی برای کسب امتیاز به کار برده شده آن را معتبر دانست.
در بین آزمون های روانی جهت تشخیص میزان IQ یا ضریب هوشی می توان مقیاس های وکسلر، اسلونسون و اسنتفورد باین را معروف ترین آزمون ها به شمار آورد. با این وجود تست های توانایی ذهنی دیگری نیز در این زمینه به کار برده می شوند که بسیار کاربردی هستند.
2. سنجش عملکرد حافظه
اکثر آزمون های سنجش هوش، به عنوان بخشی از هوش، حافظه را مورد بررسی قرار می دهند. حال آن که قدرت حافظه، مستقل از توانایی های ذهنی قابل مقایسه می باشد. این روزها آزمون های روانشناختی بسیاری به منظور بررسی مشکلات حافظه و نیز تشخیص نوع حافظه به کار برده می شوند.
3. تشخیص صفات شخصیتی
روانشناسان توانسته اند در افراد به ویژگی های شخصیتی مختلفی دست پیدا کنند. که البته در هر فرد ممکن است تنها چند مورد از این ویژگی ها وجود داشته باشد. برای همین افراد از نظر شخصیتی با هم متفاوت هستند.
روانشناسان به منظور توصیف این تفاوت های شخصیتی میان افراد طبیعی از آزمون های روانشناسی مختلفی استفاده می کنند. در این بین با استفاده از برخی از آزمون های روانی نیز می توان الگوهای غیرطبیعی افراد را تشخیص داد.
به کمک برخی از آزمون ها نیز این امکان وجود داشته تا به وجود اختلالات شخصیتی خاصی در فرد پی برد.
4. تشخیص مشکلات روانشناختی آسیب شناسی
به کمک برخی از تست های روانشناختی می توان مشکلات روانشناختی جدی را در افراد تشخیص داد. از این تست ها در زمینه مجازات های جنایی، تصمیم گیری در زمینه نگهداری از کودک، کنترل اسلحه و انتخاب نیروهای امنیتی استفاده می شود. این آزمون ها جهت تشخیص افسردگی، پارانویا، انحراف روانی، اضطراب، اسکیزوفرنی، اختلالات شخصیت و دیگر شرایط بالینی نیز کاربردی می باشند.
5. مشکلات ناشی از استرس زندگی
با استفاده از آزمون های روانی به خوبی می توان اثرات استرس را در موقعیتی های مختلف بر روی افراد مورد بررسی قرار داد. با تشخیص این اثرات بهتر می توان به افراد در حل مشکل و بحران مورد نظر کمک کرد.
6. مشکلات مربوط به نورپسیکولوژی
با استفاده از آزمون های روانشناختی امکان تشخیص میزان آسیب مغزی نیز برای روانشناسان وجود خواهد داشت. در واقع روانشناسان قادر هستند از طریق سنجش نقص های رفتاری و تغییرات شخصیتی تشخیص دهند یک ضربه تا چه اندازه به مغز آسیب رسانده است.
به کمک این آزمایشات می توان در زمینه میزان آسیب دیدگی مغز به اطلاعات بسیار مهمی دست پیدا کرد. از این رو می توان با استفاده از آن ها به درمان و بهبود آسیب های مغزی فرد کمک کرد.
7. تعارضات ارتباطی
به طور معمول عواملی نظیر رقابت سبک های شخصیت، ارزش ها و نگرش های متفاوت، تعارضات ارتباطی را به وجود می آورند. آزمون هایی وجود دارد که روانشناسان برای زوج ها در نظر خواهند گرفت.
به کمک این آزمون ها امکان برجسته سازی زمینه های بالقوه مشکل در رابطه میان یک زوج فراهم خواهد شد. از این رو زوج ها راحت تر می توانند با بهره گیری از این نوع از آزمون های روانشناختی مشکلات میان خود را برطرف کنند.
8. تشخیص عوامل پرخطر برای کودکان
به طور معمول از روانشناسان پیش بینی خطر سوء رفتار با کودک در خانواده ای با سابقه سوء رفتار با کودک خواسته می شود. برای کاهش همه گیر شدن سوء رفتارهای پی در پی با کودک و نیز سنجش پیشرفت در درمان روانشناختی سوء رفتار با آن ها نیاز است عوامل خطر تشخیص داده شده و آزمایش های مناسبی انجام شوند.
با این کار کودک در امنیت بیشتری قرار خواهد گرفت و افرادی که دارای رفتار نامناسبی با کودکان هستند بهتر درمان خواهند شد.
طبقه بندی لایه ای آزمون های روانسنجی
همانطور که در تصویر فوق ملاحظه می کنید این تقسیم بندی از بیرونی ترین تا عمیق ترین لایه ها شامل این موارد هستند:
- رفتار
- شخصیت
- هوش و استعداد
- مدل ذهنی و باورها
- ناخودآگاه
هر یک از آزمون های روانسنجی به عنوان ابزار شناختی به یکی از این لایه های رفتار، شخصیت، هوش، مدل ذهنی و ناخودآگاه می پردازند. دانستن این که هر کدام از آزمون ها روانشناسی به کدام قسمت از روان مربوط می شوند می توانند به ما نقشه راهی دهد که در کشف و ارتقاء ابعاد شخصیتی و رفتاری و در نهایت توسعه فردی راهگشا باشند. اینکه بدانیم ابزار ما سنجش رفتار است یا شخصیت به کشیدن نقشه راه توسعه فردی، کمک شایانی می کند.
- رفتار
رفتار، بیرونی ترین مدل بروز حالات انسانی است. افراد برای پذیرفته شدن در اجتماع به صورت خود آگاه رفتاری را از خود بروز می دهند که می توانند به راحتی آن را بر اساس زمان و مکان تغییر دهند. تست دیسک (DISC) یکی از ابزار های تعیین رفتار است.
آزمون های سبک مذاکره و تست تعویق تصمیمات نیز، با توجه به اینکه رفتارهای قابل تغییری هستند در این حوزه قرار دارند. از آنجا که تست دیسک با گزارش کامل سه پروفایل خروجی دارد که رفتار فرد را به صورت شخصی، رفتار کاری و رفتار عمومی نشان می دهد کاربرد زیادی در توسعه فردی و کسب و کار دارد.
- شخصیت
تست های روانشناسی مربوط به رمز گشایی از شخصیت یا شخصیت شناسی شامل تست MBTI ( تست MBTI مخصوص نوجوانان ) و تست اینیاگرام با گزارش کامل و تست گاستون برژه و تست آیسنک ، هستند که تیپ شخصیتی فرد را مشخص می کنند. تغییر این لایه از روان مانند رفتار برای شخص کار آسانی نیست و در پروسه توسعه فردی، فرد فقط به کشف آن می پردازد. این آزمون های روانشناسی در سایت تست و تایپ در اختیار کاربران قرار دارد.
- هوش و استعداد
در لایه‌های عمیق تر آزمون های انواع تست هوش و استعداد قرار دارد. تست های هوش چندگانه گاردنر، تست هوش هیجانی بار-ان و تست هوش هیجانی برادبری و گریوز در این دسته قرار دارند.
از آنجا که هوش هیجانی قابل آموزش و تقویت می باشد و از طرفی هوش هیجانی فاکتور مهمی در برقراری ارتباط موثر با دیگران می باشد، این دسته از آزمونهای روانشناسی که انواع هوش ها را می سنجند، کاربرد زیادی در کسب و کار و توسعه فردی دارند.
- مدل ذهنی و باورها
در حوزه مدل ذهنی، تست مدل ذهنی، تست چپ مغزی و راست مغزی و تست نگرش نسبت به پول را در اختیار کاربران قرار داده ایم. تست نئو با گزارش کامل که NEO – PIR یا BIG5 هم نامیده میشود، در لایه مدل ذهنی و باورها قرار دارد. آزمون نئو با گزارش کامل از آزمون های روانشناسی پرکاربرد در حوزه کسب و کار و توسعه فردی است.
- ناخودآگاه
در عمیق ترین لایه روان، ناخودآگاه فرد قرار دارد برای این قسمت آزمون های سنجش ناخودآگاه یا تست کهن الگو وجود دارد. ابزار آزمونی کهن الگوها ناخودآگاه فرد را مشخص می کند و تغییر این لایه امکان پذیر نیست اما اگر در فرد آگاهی ایجاد شود به خود آگاهی فرد کمک زیادی می کنند.
تست سفر قهرمانی (آرکتایپ یونگ)، تست کهن الگوی اسطوره‌ای زنان، تست کهن الگوی اسطوره‌ای مردان در این حوزه قرار دارند. با توجه به اینکه شناخت ناخودآگاه، الگوهای رفتاری را مشخص میکند، روز به روز بر کاربرد این آزمون روانشناسی در حوزه های مختلف کسب و کار از استخدام گرفته تا مارکتینگ و برندینگ در حال افزایش است.
از سوی دیگر در حوزه توسعه فردی نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است و شناخت و آگاهی از ناخودآگاه فرد، از اولین قدم ها برای توسعه فردی تعریف شده است.
برای آشنایی بیشتر با خدمات روانسنجی مرکز اعصاب و روان نوین اینجا کلیک کنید.
برای استفاده از تست‌های آنلاین مرکز اعصاب و روان نوین اینجا کلیک کنید.
مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات
- روان درمانی و مشاوره
- روانپزشکی
- نوروتراپی
- تست‌های روان سنجی
در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید وهمچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳
۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳
