گفتار درمانی یکی از شاخه‌های توانبخشی است که به بررسی، تشخیص و درمان اختلالات ارتباطی، اختلالات درکی، اختلالات صوت و مشکلات بلع می‌پردازد. گفتار درمانگر یا پاتولوژیست گفتار و زبان کسی است که با استفاده از روش‌های علمی و تخصصی، توانایی گفتار و زبان فرد را بهبود می‌بخشد.
گفتار درمانی می‌تواند به افراد در سنین مختلف کمک کند. برخی از مواردی که گفتار درمانی مفید است عبارتند از:
- تأخیر در شروع گفتار یا تلفظ اصوات گفتاری در کودکان
- عدم برقراری ارتباط کلامی یا غیر کلامی از سوی کودک
- کم شنوایی یا ناشنوایی
- اشکال در درک کلام
- اختلالات فلج مغزی، اوتیسم، اختلال یادگیری و غیره
- اختلال در صدا به صورت کلی هر اختلالی که در دوران کودکی یا بزرگسالی بر درک یا بیان گفتار و یا کیفیت صدا یا عمل بلع تأثیر منفی بگذارد
- لکنت زبان
- آسيب‌های مغزي ناشي از سكته، آسيب سر، تومور و غيره
- بيماري‌های عصبي مثل پاركينسون، آلزایمر، هانتينگتون و غيره
در این پست وبسایت، قصد داريم به شما بيشتر درباره گفتار درماني، روش ها و فنون آن، نتایج و فواید آن برای بهبود کيفيت زندگي و ارتباط فرد با ديگران بگوئيم. همچنین به راه‌های پيشگيري و كاهش خطر ابتلا به اختلالات گفتار و زبان اشاره خواهيم كرد.
بیشتر بدانیم: کاردرمانی چیست؟
دلایل نیاز به گفتار درمانی
تأخیر در شروع گفتار
برخي كودكان دچار تأخير در شروع گفتار می‌شوند. این به این معنی است که کودک در سنی که باید کلمات یا جملات را بیان کند، نمی‌تواند این کار را انجام دهد. علت تأخیر در شروع گفتار ممکن است مربوط به عوامل زیر باشد:
- عوامل ژنتیکی
- عوامل محیطی
- عوامل زبانی
- عوامل شنیداری
- عوامل شناختی
- عوامل حرکتی
گفتار درمانگر با ارزیابی وضعیت کودک، مشکل اصلی را تشخیص می‌دهد و برنامه درمانی مناسب را طراحی می‌کند. برخی از روش‌های گفتار درمانی برای تأخیر در شروع گفتار عبارتند از:
تقويت كلمات كليدی
در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از تصاوير، اسباب بازي ها، كتاب ها و غيره، كلمات كليدي را به كودك نشان مي دهد و تكرار مي كند. به عنوان مثال، با نشان دادن يك تصوير سگ، كلمه “سگ” را چندين بار تكرار مي كند و سپس از كودك مي خواهد كه آن را تقليد كند.
تقويت صدا
در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از صداهای حيوانات، صداهای خودروها، صداهای طبيعي و غيره، صدا را به كودك نشان مي دهد و تكرار مي كند. به عنوان مثال، با نشان دادن يك تصوير گربه، صدای “ميائو” را چندين بار تكرار مي كند و سپس از كودك مي خواهد كه آن را تقليد كند.
– تقويت جملات: در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از جملات ساده و کوتاه، ساختار زبان را به کودک نشان می‌دهد و تکرار می‌کند. به عنوان مثال، با نشان دادن یک تصویر پرنده، جمله “پرنده پرواز می‌کند” را چندین بار تکرار می‌کند و سپس از کودک می‌خواهد که آن را تقلید کند.
لکنت زبان
برخي افراد دچار لكنت زبان هستند. لكنت زبان يك اختلال در روان بودن گفتار است که باعث می‌شود فرد در تولید صداها، کلمات یا جملات دچار توقف، تکرار یا اضافه شدن صداهای غیر ضروری شود. علت لکنت زبان ممکن است مربوط به عوامل زیر باشد:
- عوامل ژنتیکی
- عوامل روانی
- عوامل شنیداری
- عوامل شناختی
گفتار درمانگر با ارزیابی وضعیت فرد، نوع و شدت لکنت زبان را تشخیص می‌دهد و برنامه درمانی مناسب را طراحی می‌کند. برخی از روش‌های گفتار درمانی برای لکنت زبان عبارتند از:
تقويت ريتم
در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از وسائل مثل تيك تاك، دست زدن، سيستم هاي الكترونيكي و غيره، ريتم گفتار را به فرد نشان مي دهد و تكرار مي كند. به عنوان مثال، با استفاده از يك تيك تاك، هر كلمه را با يك تيك همزمان مي كند و سپس از فرد مي خواهد كه آن را تقليد كند.
تقويت تنفس
در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از تمرینات تنفسی، نحوه استفاده از نفس را به فرد نشان می‌دهد و تکرار می‌کند. به عنوان مثال، با استفاده از یک بادکنک، نحوه ورود و خروج هوا را به فرد نشان می‌دهد و سپس از فرد می‌خواهد که آن را تقلید کند.
تقويت خودپذيري
در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از مشاوره، فرد را در پذيرش لكنت زبان خود ياري مي دهد. به عنوان مثال، با بحث درباره علل و پيامدهای لكنت زبان، فرد را در شناسایی و کاهش عوامل استرس زای خود ياري مي دهد.
کم شنوایی یا ناشنوایی
برخي افراد دچار كم شنوایی يا ناشنوایی هستند. كم شنوایی يا ناشنوایی يك اختلال در قابليت دريافت صدا است كه باعث مي شود فرد در درك يا بيان گفتار دچار مشكل شود. علت كم شنوایی یا ناشنوایی ممکن است مربوط به عوامل زیر باشد:
- عوامل ژنتیکی
- عوامل محیطی
- عوامل پزشکی
- سن
گفتار درمانگر با ارزیابی وضعیت فرد، نوع و شدت کم شنوایی یا ناشنوایی را تشخیص می‌دهد و برنامه درمانی مناسب را طراحی می‌کند. برخی از روش‌های گفتار درمانی برای کم شنوایی یا ناشنوایی عبارتند از:
تقويت شنيداري
در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از وسائل شنیداری مثل سمعک، کوکلئار، FM و غیره، قابليت شنيدن فرد را بهبود مي بخشد. به عنوان مثال، با استفاده از يك سمعك، صداها را به فرد نشان مي دهد و تكرار مي كند و سپس از فرد مي خواهد كه آن را تشخيص دهد.
تقويت لب خوانی
در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از تصاوير، كلمات يا جملات، حركات لب هنگام توليد صدا را به فرد نشان مي دهد و تكرار مي كند. به عنوان مثال، با نشان دادن يك تصوير گل، حرف “گ” را با لب خود توليد مي كند و سپس از فرد مي خواهد كه آن را تقليد كند.
تقويت زبان اشاره
در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از حركات دست، كلمات يا جملات را به فرد نشان مي دهد و تكرار مي كند. به عنوان مثال، با استفاده از دست خود، كلمه “سلام” را با زبان اشاره نشان مي دهد و سپس از فرد مي خواهد كه آن را تقليد كند.
روش‌های گفتار درمانی
تقويت گفتار
تقويت گفتار يك روش گفتار درماني است كه به بهبود توليد صداها، كلمات و جملات مي پردازد. در اين روش، گفتار درمانگر با استفاده از تمرينات و بازي هاي گفتاري، توانايي فرد را در تلفظ صحيح اصوات، تركيب كلمات و ساخت جملات بهبود مي بخشد. برخي از فنون تقويت گفتار عبارتند از:
تقويت آواسازي
در اين فن، گفتار درمانگر با استفاده از صداهاي حروف يا واج ها، توليد صدا را به فرد نشان مي دهد و تكرار مي كند. به عنوان مثال، با استفاده از صدای “آ”، صدای “آ” را چندين بار توليد مي كند و سپس از فرد مي خواهد كه آن را تقليد كند.
تقويت واژگان
در اين فن، گفتار درمانگر با استفاده از كلمات ساده و رايج، بیان كلمات را به فرد نشان می‌دهد و تكرار می‌کند. به عنوان مثال، با نشان دادن يك تصوير میوه، كلمه “میوه” را چندين بار بیان می‌کند و سپس از فرد می‌خواهد که آن را تقلید کند.
تقویت جملات
در این فن، گفتار درمانگر با استفاده از جملات ساده و کوتاه، ساختار زبان را به کودک نشان می‌دهد و تکرار می‌کند. به عنوان مثال، با نشان دادن یک تصویر پرنده، جمله “پرنده پرواز می‌کند” را چندين بار تكرار می‌کند و سپس از کودک می‌خواهد که آن را تقلید کند.
تقویت زبان
تقویت زبان یک روش گفتار درمانی است که به بهبود درک و بیان معانی، قواعد و کاربردهای زبان می‌پردازد. در این روش، گفتار درمانگر با استفاده از تمرینات و بازی‌های زبانی، توانایی فرد را در فهمیدن و استفاده از کلمات، عبارات، جملات و متون بهبود می‌بخشد. برخی از فنون تقویت زبان عبارتند از:
تقویت واژگان
در این فن، گفتار درمانگر با استفاده از کلمات مرتبط با یک موضوع، معنی و کاربرد کلمات را به فرد نشان می‌دهد و تکرار می‌کند. به عنوان مثال، با استفاده از کلمات مرتبط با حیوانات، معنی و کاربرد کلمات “حیوان”، “پستاندار”، “خزنده” و غیره را به فرد نشان می‌دهد و سپس از فرد می‌خواهد که آن‌ها را تشخیص دهد.
تقویت عبارات
در این فن، گفتار درمانگر با استفاده از عبارات ساده و رایج، بیان عبارات را به فرد نشان می‌دهد و تکرار می‌کند. به عنوان مثال، با استفاده از عبارات مرتبط با هواشناسی، بیان عبارات “امروز هوا خوب است”، “فردا باران خواهد بارید” و غیره را به فرد نشان می‌دهد و سپس از فرد می‌خواهد که آن‌ها را تقلید کند.
تقويت جملات
در اين فن، گفتار درمانگر با استفاده از جملات ساده و كوتاه، ساختار زبان را به كودك نشان مي دهد و تكرار مي كند. به عنوان مثال، با نشان دادن يك تصوير پرنده، جمله “پرنده پرواز مي كند” را چندين بار تكرار مي كند و سپس از كودك مي خواهد كه آن را تقليد كند.
تقويت متون
در اين فن، گفتار درمانگر با استفاده از متون ساده و جذاب، خواندن و نوشتن متون را به فرد نشان مي دهد و تكرار مي كند. به عنوان مثال، با استفاده از يك داستان كودكانه، داستان را به فرد مي خواند و سپس از فرد می‌خواهد که داستان را خلاصه کند یا به سوالات مربوط به داستان پاسخ دهد.
نتایج و فواید گفتار درمانی
گفتار درمانی می‌تواند نتایج و فواید بسیاری برای بهبود کیفیت زندگی و ارتباط فرد با دیگران داشته باشد. برخی از این نتایج و فواید عبارتند از:
- افزایش اعتماد به نفس و خودپذیری فرد
- افزایش توانایی درک و بیان گفتار و زبان
- افزایش توانایی خواندن و نوشتن
- افزایش توانایی حل مسئله و استدلال
- افزایش توانایی همکاری و همدلی با دیگران
- افزایش توانایی یادگیری و پیشرفت تحصیلی
- افزایش توانایی شغلی و حرفه‌ای
سوالات متداول درباره گفتار درمانی
چه کسانی به گفتار درمانی نیاز دارند؟
کسانی که دچار اختلالات ارتباطی، اختلالات درکی، اختلالات صوت و مشکلات بلع هستند، به گفتار درمانی نیاز دارند.
چگونه می‌توانم یک گفتار درمانگر خوب پیدا کنم؟
برای پیدا کردن یک گفتار درمانگر خوب، می‌توانید از پزشک خود، معلم خود، دوستان و آشنایان خود، سازمان‌های تخصصی و سایت‌های معتبر استفاده کنید.
چه مدت باید به گفتار درمانی بروم؟
مدت زمان گفتار درمانی بستگی به نوع و شدت اختلال، هدف و برنامه درمانی، پاسخ و پیشرفت فرد و عوامل دیگر دارد. به طور معمول، گفتار درمانگر با توجه به وضعیت فرد، مدت زمان مناسب را تعیین می‌کند.
چه هزینه‌ای برای گفتار درمانی باید بپردازم؟
هزینه گفتار درمانی بستگی به نوع و شدت اختلال، تعداد و مدت جلسات، تجربه و تخصص گفتار درمانگر و عوامل دیگر دارد. به طور معمول، گفتار درمانگر با توجه به وضعیت فرد، هزینه مناسب را تعیین می‌کند.
آیا بیمه گفتار درمانی را پوشش می‌دهد؟
بستگی به نوع و شرایط بیمه دارد. برخی از بیمه‌ها گفتار درمانی را به صورت کامل یا جزئی پوشش می‌دهند. برای اطلاع از جزئیات بیشتر، با شرکت بیمه خود تماس بگیرید.
چه فرقی بین گفتار درمانگر و پاتولوژیست گفتار و زبان است؟
گفتار درمانگر و پاتولوژیست گفتار و زبان هر دو به افرادی گفته می‌شوند که در زمینه بررسی، تشخیص و درمان اختلالات ارتباطی، اختلالات درکی، اختلالات صوت و مشکلات بلع فعالیت می‌کنند. اما بسته به کشور و سازمان، ممکن است تفاوت‌هایی در شرایط تحصیلی، مجوز حرفه‌ای، حقوق و مسئولیت‌های آن‌ها وجود داشته باشد.
چه کسانی می‌توانند به گفتار درمانگر ارجاع دهند؟
کسانی که مشکوک به وجود اختلال گفتار و زبان در خود یا دیگران هستند، می‌توانند از پزشک خود، معلم خود، دوستان و آشنایان خود، سازمان‌های تخصصی و سایت‌های معتبر برای ارجاع به گفتار درمانگر استفاده کنند.
چه نقشی خانواده و محیط در گفتار درمانی دارد؟
خانواده و محیط نقش بسزایی در گفتار درمانی دارد. خانواده می‌تواند با همکاری با گفتار درمانگر، تمرینات و فعالیت‌های گفتار درمانی را در خانه ادامه دهد، حمایت روحی و عاطفی به فرد بدهد، نظرات و بازخوردهای خود را با گفتار درمانگر در میان بگذارد و از پیشرفت فرد آگاه شود. محیط نیز می‌تواند با فراهم کردن شرایط مناسب برای ارتباط، تشويق و تقدير فرد، كاهش استرس و فشار روحي، كمك به اجتماعي شدن فرد كند.
جمع بندی
گفتار درماني يكي از شاخه هاي توانبخشي است كه به بررسي، تشخيص و درمان اختلالات ارتباطي، اختلالات دركي، اختلالات صوت و مشكلات بلع مي پردازد. گفتار درمانگر با استفاده از روش ها و فنون گفتار درماني، توانايي گفتار و زبان فرد را بهبود مي بخشد. گفتار درماني مي تواند نتايج و فوايدي بسيار براي بهبود كيفيت زندگي و ارتباط فرد با ديگران داشته باشد. همچنین با رعایت راه های پيشگيري و كاهش خطر ابتلا به اختلالات گفتار و زبان، مي توان سلامت گفتار و زبان را حفظ كرد.
مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات
در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید و همچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
۰۵۱-۳۸۴۴۳۸۹۳
۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳
